اقتصاد سیاسی آب

اخبار محرمانه - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
بعضی از افراد درباره حل مشکل کمبود آب، حرف‌هایی می‌زنند که دقیق و علمی نیست، اما به اسم آب، دنبال نان هستند. سازندگی با بررسی اقتصاد سیاسی آب به این پرسش پاسخ می‌دهد؛ چه کسانی به اسم آب، دنبال نان مردم بودند؟
سعید مشهوری| می‌گویند حاج میرزاآقاسی، صدراعظم محمدشاه قاجار، که حساسیت زیادی نسبت به تأمین آب مردم داشت، شخصاً بر حفر چاه‌ها و قنات‌ها نظارت می‌کرد. روزی برای بازدید به محل حفر یکی از قنات‌ها رفت. مقنی به او گفت: «تا اینجا به آبی نرسیده‌ایم و بعید می‌دانم در این محل رگه‌ای از آب وجود داشته باشد». صدراعظم پاسخ داد: «به کار خود ادامه دهید و ناامید نباشید». چند روز بعد، حاج میرزاآقاسی دوباره برای بازدید آمد و از نتیجه حفاری پرسید. مقنی گفت: «همان‌طور که قبلاً عرض کردم، کندن این چاه در این نقطه بی‌حاصل است و به آب نخواهیم رسید». بار سوم که صدراعظم به محل آمد، مقنی سر بلند کرد و گفت: «این چاه آب ندارد و ما عملاً داریم برای کبوترهای خدا، لانه می‌سازیم. صلاح در این است که از ادامه حفاری در این منطقه صرف‌نظر شود». حاج میرزاآقاسی با شنیدن این سخن از کوره در رفت و فریاد زد: «به تو چه مربوط است که این زمین آب دارد یا ندارد؟ اگر برای من آب نداشته باشد، برای تو که نان دارد». اظهارات اخیر حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین، بسیاری را به یاد همین حکایت انداخته است. روحانی اخیراً گفته است: «یک دستگاهی نزد ما می‌آمد و می‌گفت، مسئله آب کشور به‌راحتی قابل حل است. طرحی ارائه می‌کرد با کمک یک کشور دیگر و مدعی بود اگر از این دستگاه‌ها در نقاط مختلف ایران استفاده کنیم، همه ابرهایی که به آسمان ایران می‌رسند، متوقف می‌شوند و بارندگی در کشور رخ می‌دهد»
بازار
. او در ادامه تأکید کرده است: «روشن بود که مسئله به این سادگی نیست. اگر حل بحران آب به این شکل آسان بود، کشورهای دیگر هم چنین کاری می‌کردند. چطور ممکن است هیچ کشور دیگری سراغ این روش نرفته باشد؟ بعضی از این افراد آدم‌های خوبی هستند اما حرف‌هایی که می‌زدند، دقیق و علمی نبود. بعضی‌ها هم به اسم آب، دنبال نان هستند». روحانی همچنین به تجربه چاه‌های ژرف اشاره کرده و گفته است: «همان دستگاه در مقطع دیگری آمد و مدعی شد که از طریق چاه‌های ژرف، می‌توان مسئله آب را حل کرد. یک نمونه هم اجرا کردند و بعد گفتند بسیار موفقیت‌آمیز بوده است. اما در عمل دیدیم چنین نبود؛ آب استحصالی کیفیت لازم را نداشت، پس از مدت کوتاهی میزان آن کاهش پیدا کرد و شور بودن آب به‌حدی بود که عملاً قابل استفاده نبود». این سخنان، بار دیگر بحث میان علم، سیاست و منافع اقتصادی را در مسئله آب برجسته کرده است. گاه پروژه‌هایی پرهزینه و پرسر و صدا بدون پشتوانه علمی و صرفاً با وعده‌های بزرگ مطرح می‌شوند اما در نهایت نه بحران آب را حل می‌کنند و نه نتیجه‌ای جز اتلاف منابع و تکرار تجربه‌های ناکام به همراه دارند.