اخبار محرمانه - خراسان /وزیر کشاورزی از توافق ۱.۷ میلیون هکتار کشت فراسرزمینی با ۳ کشور خارجی خبر داده است؛ فرصتی برای افزایش ۱۰ درصدی اراضی کشاورزی کشور آن هم با آب و خاک مرغوب.
در شرایطی که وضعیت نامساعد تولید کشاورزی در کشور به یک مسئله کلان تبدیل شده است، وزیر جهاد کشاورزی از توافق اولیه با سه کشور برای کشت فراسرزمینی ۱.۷ میلیون هکتاری خبر داده که به معنای افزایش ۱۰ درصدی سطح زیرکشت در اختیار کشاورزی، با نهاده های مرغوب است. هر چند کارشناسان ملاحظاتی پیرامون این حرکت مهم نیز دارند.
کشاورزی بر مدار رشدهای منفی
به گزارش خراسان، اقتصاد کشاورزی کشور حال و روز مساعدی ندارد. آمار و ارقام رسمی مرکز آمار ایران نشان می دهد در ۵ سال اخیر، متوسط نرخ رشد فصلی بخش کشاورزی (نسبت به فصل مشابه سال قبل)، منفی ۲.۱ درصد بوده و این بخش در ۱۱ فصل از ۱۷ فصل گذشته، رشد منفی را تجربه کرده است.
در این راستا، تاثیر تغییرات جوی و اقلیمی سال های اخیر بر این بخش آشکار است و به نظر می رسد نوع اقلیمی که کشور ما در آن قرار دارد، ایجاب می کند برای پایدارسازی تولید و امنیت غذایی کشور، راهکارهای موثری اندیشیده شود.
خودکفایی کشاورزی، از تئوری تا واقعیت
از سوی دیگر اتفاقات رخ داده در زمینه تامین نهاده های دامی در ماه های اخیر، مسئله خودکفایی کشاورزی کشور را مجدد به صدر توجه ها رسانده است. این تحولات در شرایطی روی داد که به گفته عسکری رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، ضریب خودکفایی برخی از محصولات اساسی همچون ذرت و دانه های روغنی، تنها ۴۰ درصد از این کالاهای بسیار ضروری (برای تولید دام) در داخل کشور تولید می شود و ۶۰ درصد آن نیازمند واردات از خارج از کشور است. این مسئله، یک دلیل نادرست بودن توصیه برخی از کارشناسان را نشان می دهد که بر لزوم دست کشیدن از هدف خودکفایی در محصولات کشاورزی تاکید می کنند.
همچنین در شرایطی که کشور در معرض انواع تهدیدات امنیتی و استفاده از امنیت غذایی به عنوان یک سلاح علیه خود، روبه روست، راهبرد خودکفایی غذایی یکی از مهم ترین رویکردها برای مقاومت اقتصادی در برابر این سوء استفاده های خارجی است.
زمین، چالش مضاعف کشاورزی
جدای از موضوع تغییرات اقلیمی، اقتصاد کشاورزی کشور از جنبه های متعدد درگیر ساختارهای فرسوده شده است که یکی از مهم ترین آن ها چالش زمین و خرد شدن اراضی کشاورزی است. به گفته «مهاجر» پژوهشگر سازمان تحقیقات کشاورزی، در کشور ما دو قانون ارث و اصلاحات ارضی (قبل از انقلاب) موجب خرد شدن اراضی کشاورزی شده است. نتیجه این روند، این است که در حال حاضر مساحت ۷۰ درصد اراضی کشور، به زیر ۵ هکتار رسیده و با روند کنونی در ۱۰ سال آینده مساحت ۹۰ درصد از زمین های کشاورزی کشور به زیر ۳ هکتار خواهد رسید. این به معنای غیراقتصادی شدن تولید کشاورزی به معنای حرفه ای (به عنوان مثال خرید یک کمباین به مبلغ حداقل ۴۰ میلیارد تومان برای کشت یک زمین کوچک اساساً به صرفه نیست)، سوق پیدا کردن تولید از کالاهای اساسی نظیر گندم به کالاهای غیراساسی نظیر صیفی جات و از بین رفتن تولید محصولات اساسی کشاورزی در کشور است.
چقدر با دیگر کشورها فاصله داریم؟
معضل خرد شدن اراضی موضوعی نیست که به تغییرات اقلیمی یا تحریم ها یا نرخ ارز یا ... بستگی داشته باشد، بلکه تقریباً تمام آن ناشی از بی تدبیری های داخلی است.
بررسی وضعیت دیگر کشورها نشان می دهد که این مسئله تا چه حد در کشور ما دچار سوء مدیریت شده است. به گفته مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند متوسط اراضی کشاورزی در روسیه ۱۷۰۰ هکتار، در کانادا ۸۰۰ هکتار و آرژانتین هزار هکتار است. این موضوع که قطعاً بر سرمایه گذاری و بهره وری در کشاورزی اثرگذار است، از مسیر تجمیع زمین های خرد در قالب تعاونی، مشارکتی و واگذاری به شرکت های بزرگ به دست آمده است. جزئیات بیشتر نشان می دهد حد نصاب زمین کشاورزی در آمریکا در سال ۱۹۰۰ میلادی حدود ۶۰ هکتار بود. این عدد در سال ۱۹۵۰ که استفاده از ماشینآلات صنعتی آغاز شد به ۸۵ هکتار رسید و در سال ۲۰۲۱ متوسط مساحت اراضی کشاورزی آمریکا به بیش از ۴۴۴ هکتار رسید. این یعنی آن ها ظرف ۳۵ سال، مساحت متوسط اراضی کشاورزی خود را ۱۴۷ درصد افزایش دادهاند.
فرصت ۱.۷ میلیون هکتاری کشت فراسرزمینی
با توجه به معضلات کشاورزی کشور از نظر خشکسالی و ساختار زمین های کشاورزی، اظهارات دیروز وزیر جهاد چشم انداز جدیدی از فرصت تولید کشاورزی را نشان می دهد. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، نوری قزلجه از تفاهم با سه کشور روسیه، کنیا و تانزانیا برای کشت فراسرزمینی بهره برداران کشاورزی کشور خبر داد. بر این اساس با کشور روسیه در حدود ۲۰۰ هزار هکتار، با کشور کنیا در حدود ۵۰۰ هزار هکتار و با کشور تانزانیا حدود یک میلیون هکتار توافق اولیه انجام شده و دستورالعمل کشت فراسرزمینی نیز برای ورود فعالان کشاورزی به این حوزه در وب سایت وزارت جهاد بارگذاری شده است. وی همچنین افزوده که در پاکستان نیز ظرفیتهایی وجود دارد و کشور قزاقستان نیز با شرایط خاص خود در این حوزه فعال است که فعالان آن در جریان هستند و میتوانند با مطالعه وارد این حوزه شوند.
این اظهارات نشان می دهد با توجه به این که مساحت اراضی کشاورزی کشور حدود ۱۵.۵ میلیون هکتار است، اضافه شدن ظرفیت ۱.۷ میلیون هکتاری کشت فراسرزمینی به معنای فرصت افزایش حداقل ۱۰ درصدی ظرفیت تولید در این بخش خواهد بود. آن هم در شرایطی که نهاده هایی مانند آب و خاک به صورت مرغوب تری تامین می شوند.
از آمریکا تا عربستان؛ ۸۰ میلیون هکتار حجم کشت فراسرزمینی در جهان
کشت فراسرزمینی موضوع جدیدی در ادبیات کشاورزی دنیا نیست. بر اساس آمار موجود در دنیا ۸۰ میلیون هکتار کشت فراسرزمینی انجام میشود، کشورهایی مثل آمریکا، چین، ژاپن و عربستان و امارات، کشت فراسرزمینی انجام میدهند. به عنوان مثال در کشور برزیل، چینیها در حال حاضر دو میلیون هکتار کشت فراسرزمینی انجام می دهند و ژاپن نیز حدود یک و نیم میلیون هکتار کشت فراسرزمینی در این کشور دارد. کشورهایی مثل آمریکا در مناطقی که صادرات زیادی به آن جا دارند، کشت محصولات را نیز در همان جا انجام میدهند تا هزینه حمل کاهش یابد. بنابراین این طرح در دنیا نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
وزارت جهاد اصلاحات ساختاری را جدی بگیرد
درمجموع باید گفت کشت فراسرزمینی زمینه را برای افزایش سطح زیرکشت کشاورزی کشور با توجه به دو عنصر مهم آب و زمین های قابل کشت صنعتی فراهم می کند. در صورتی که از این فرصت استفاده شود، می توان به رشد بخش کشاورزی، بهبود امنیت غذایی و همچنین ایجاد فرصت برای اصلاحات ساختاری در حوزه اراضی کشاورزی کشور (نظیر تجمیع در قالب تعاونی ها، تولید مشارکتی و ...) امیدوار بود. البته چالش اصلی پیش روی این حوزه لجستیک، حمل و نقل و فراوری است که البته با نگاه فرصت می توان از آن برای بهبود زیرساخت های کریدوری، صادرات در محل تولید و بی اثرسازی بخشی از تحریم ها استفاده کرد.اگر وزارت جهاد عزم کنونی را با رفع موانع لجستیکی و حمایت عملی از سرمایهگذاران همراه کند، کشت فراسرزمینی میتواند نه تنها ۱۰ درصد به ظرفیت تولید بیفزاید، بلکه الگویی برای خروج پایدار از بنبست کشاورزی ایران باشد.
بازار
![]()