اخبار محرمانه - خراسان /در آستانه دلار 129 هزار تومانی، بانک مرکزی یک ماه به 24 هزار شعبه بانکی فرصت داد حسابهای اجارهای و تراکنشهای مشکوک را بازرسی کنند.
با رسیدن نرخ دلار به آستانه 129 هزار تومان، بانک مرکزی ایران تصمیمات جدیدی برای مقابله با سوداگری ارزی و دلالی در بازار ارز اعلام کرده است. یکی از مهمترین اقدامات، دادن یک ماه فرصت به 24 هزار شعبه بانکی در سراسر کشور برای بازرسی حسابهای اجارهای و تراکنشهای مشکوک به پولشویی است. این تصمیم در حالی گرفته شده که بازار ارز در ایران با نوسانات شدید و صعود قیمتها دست و پنجه نرم میکند و این نگرانیها همچنان ادامه دارد.
افزایش 60 درصدی دلار در 8 ماه
در 8 ماه گذشته، نرخ دلار در بازار ایران حدود 60 درصد افزایش یافته است. این افزایش ناگهانی و شدید، شکاف جدیدی در سیاستهای اقتصادی کشور ایجاد و نگرانیها درباره مدیریت بازار ارز را تشدید کرده است. پیش از این، تحلیلهای اقتصادی هشدار داده بودند که با پایان سال میلادی و سال چینی، فشار بر بازار ارز برای تامین دلار افزایش خواهد یافت. اکنون این روند به صورت واقعی در حال وقوع است و در هفته گذشته، دلار به مرز 129 هزار تومان رسید. این روند صعودی با رشد نقدینگی 32 درصدی و فشار تقاضای فصلی همراه است. علاوه بر این، به نظر می رسد عواملی مانند کمبود اسکناس ارزی و بحرانهای سیاسی نیز به افزایش قیمت دلار دامن زدهاند.
بازار 
این افزایش شدید دلار نشان میدهد که سیاستهای پیشین بانک مرکزی همچنان به طور کامل قادر به مهار نوسانات بازار ارز نبودهاند. اقداماتی چون پیشفروش سکه و طلا و راهاندازی تالار دوم ارزی که هدف آن مدیریت بازار ارز و جلوگیری از نوسانات بود، نتایج مد نظر را در پی نداشته است. به ویژه سیاستهای متناقض مانند ترخیص درصدی کالاها (90-10)، واردات بدون انتقال ارز و حذف تدریجی ارز ترجیحی در تعادل ارزی کشور اثر مطلوبی نداشتهاند.
سیاستهای جدید بانک مرکزی برای مهار نوسانات ارزی
در پاسخ به بحران ارزی اخیر، بانک مرکزی ایران از شش تصمیم اصلی خود برای کنترل و مدیریت بازار ارز پرده برداشت. این سیاستها به شرح زیر هستند:
1-اولویتدهی به بنگاههای اقتصادی ارزآور: بانک مرکزی برنامهای جدید برای تخصیص ارز به بنگاههای اقتصادی ارزآور اعلام کرده. این اقدام به منظور افزایش کارایی در تخصیص ارز و تقویت جریان ورودی ارز به کشور صورت گرفته است. این سیاست به ویژه در شرایطی که نیاز به تامین ارز برای پروژههای مهم اقتصادی و تولیدی کشور بیشتر احساس میشود، اهمیت زیادی دارد.
2-کاهش فاصله زمانی تخصیص و تامین ارز: بانک مرکزی قصد دارد فاصله زمانی میان تخصیص و تامین ارز، به ویژه در تالار دوم را کاهش دهد. در این راستا، اولویت تامین ارز برای تقاضاهای خرد (کمتر از 50 هزار دلار) خواهد بود تا صفهای طولانی ارز در بازار کاهش یابد.
3-پیشفروش ارز: به شرکتهایی که رفع تعهد ارزی خود را انجام میدهند، این امکان داده شده که از ظرفیت پیشفروش ارز استفاده کنند. این اقدام ابتدا درباره پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس به ارزش 50 میلیون دلار اجرا شده و قرار است به سایر شرکتهایی که بتوانند تعهدات ارزی خود را انجام دهند، تسری یابد.
4-تامین مالی ارزی: بانک مرکزی همچنین تصمیم به تامین مالی ارزی از طریق صندوقهای پروژه ارزی و صندوق درآمد ارزی گرفته است. این اقدام به شرکتها کمک میکند تا با استفاده از پیشفروش ارز در تالار دوم، به تامین مالی پروژههای ارزی خود بپردازند و در نتیجه جریانهای ارزی کشور تقویت شود.
5-عمقبخشی به بازار توافقی: بانک مرکزی قصد دارد با تقویت عمق بازار توافقی در تالار دوم مرکز مبادله ایران، روند تامین ارز در بازار رسمی را تسریع کرده و از اختلالات در بازار ارز جلوگیری کند.
6-مهار پولهای کلان دلالی در بازار ارز: یکی از اقدامات مهم بانک مرکزی مقابله با تراکنشهای مشکوک و پولشویی است. بانک مرکزی در تلاش است تا پولهای کلانی که به منظور سوداگری و اختلال در بازار ارز به جریان میافتند، شناسایی و مهار شود. این سیاستها به بانکها اجازه میدهد که خود نظارت بیشتری بر روی تراکنشها انجام دهند و در صورت لزوم، از ابزارهای قانونی برای مقابله با بانکهای متخلف استفاده شود.
ضربالاجل یک ماهه به بانکها
در این حال، معاون تنظیم گری و نظارت بانک مرکزی، جزئیات برنامه این بانک برای مقابله با پولشویی ارزی در نظام بانکی را تشریح کرد. فرشاد محمدپور اعلام کرده است که بانکها موظف به بازرسی تمامی 24 هزار شعبه بانکی در کشور در زمینه مبارزه با پولشویی و حسابهای اجارهای خواهند بود. این بازرسیها باید در مدت یک ماه انجام شود و عملکرد بانکها هر هفته توسط بانک مرکزی ارزیابی خواهد شد. بانکها موظفاند تا تراکنشهای مشکوک و حسابهای اجارهای را شناسایی کرده و اقدامهای لازم را قبل از ورود بانک مرکزی انجام دهند. بانک مرکزی هشدارداده است. در صورت ضعف عملکرد از ابزارهای قانونی برای برخورد با بانکهای متخلف استفاده خواهد کرد.
ورودی که ناکافی به نظر می رسد
با وجود اقدامات جدید بانک مرکزی، تجربههای گذشته نشان داده که اعتماد به بانکها برای نظارت بر خودشان ممکن است ناکافی باشد. در گذشته، بانک مرکزی به بانکها برای اصلاح گزارشدهی مالی و کنترل تسهیلات به اشخاص مرتبط هشدار داده بود، اما هنوز در عمل گزارشهایی مبنی بر برخورد با این مسائل منتشر نشده است.
در واقع، ساختار نظام بانکی، بهویژه بانکهای خصوصی که در مواردی از نظارت بانک مرکزی خارج شدهاند، مانع از اجرای موفق سیاستها میشود. به علاوه، وابستگی شدید به درهم امارات و تصمیمات متناقض مانند ترخیص درصدی کالا چالشهای جدی در راستای کنترل بازار ارز ایجاد کرده است. همچنین دور ماندن صندوق توسعه ملی از سرمایهگذاری ارزی در میادین نفت و گاز که میتواند به تأمین جریان ارزآوری کشور کمک کند، مزید بر علت است.
درمجموع اقدامات جدید بانک مرکزی در جهت پیشفروش ارز، تقویت عمق بازار توافقی و اولویتدهی به بنگاههای ارزآور، اگر به درستی اجرایی شوند، میتوانند گامی مؤثر در کاهش نوسانات بازار ارز و تقویت بازار رسمی ارز باشند. در عین حال، عزم جدیتر و ساختاریتر از سوی دولت در زمینه اصلاحات ارزی و نظام بانکی میتواند به حل این بحران کمک کند.