چاپ

اخبار محرمانه - اعتماد / « بحران خشکسالی؛ عشایر نیازمند کمک‌های اورژانسی » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته احمد بیرانوند است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
زندگی عشایری ایران براساس شرایط اقلیمی- اکولوژیک و ضرورت حفظ توازن طبیعی این کشور شکل گرفته است. ایلات و عشایر با توجه به ساختار ویژه اجتماعی و اقتصادی و نظام چندکارکردی خود همواره در تاریخ این سرزمین نقش ویژه و موثری در حفاظت از تمامیت ارضی، مدیریت پایدار منابع طبیعی (مرتع، جنگل، آب، خاک، ذخایر ژنتیکی)، امنیت و حاکمیت غذایی، تولید ناخالص داخلی، رونق چرخه اقتصادی و حفظ فرهنگ اصیل ایرانی داشته‌اند. متاسفانه کاهش 43درصدی بارش‌ها و خشکسالی شدید سراسری در کشور باعث مشکلات عدیده‌ای برای دامداران و کشاورزان شده است. این محدودیت اقلیمی موجب شده تا جامعه عشایری با جمعیت انسانی بیش از 1.1 میلیون نفر و جمعیت دامی حدود 25 میلیون راس بر اثر خشک و ضعیف شدن پوشش گیاهی مراتع و کمبود آب، کوچ بهاره را قبل از موعد انجام داده و از طرفی با توجه به کمبود آب و علوفه در مسیر ایلراه‌ها، کوچ سنتی به حداقل ممکن رسیده و آنان مستقیما وارد مراتع ییلاقی شوند. این امر، علاوه بر تحمیل هزینه‌های گزاف کوچ ماشینی، باعث حداکثر فشار به مراتع ضعیف به‌ویژه در مراحل اولیه رشد گونه‌های مرتعی مناطق ییلاقی شده و خیلی زود این مراتع نیز ضعیف و وارد سیر قهقرا می‌شوند که خود موجب کاهش علوفه مورد نیاز و در دسترس دام‌های عشایر خواهد شد. از سوی دیگر، باتوجه به گرانی علوفه، یکی از واکنش‌های جامعه عشایری و دامداران سنتی به مساله خشکسالی، خرید مزارع کشاورزی گندم و جو است که بدین‌ترتیب در آینده نزدیک امنیت غذایی کشور تهدید خواهد شد. در موارد دیگری نیز، مشاهده شده است که چرای عمدی مزارع توسط دامداران، درگیرهای اجتماعی محلی را به همراه داشته است. در چنین شرایطی، رویکرد اصلی جامعه عشایری با توجه به هزینه‌های گزاف خرید علوفه و کاهش قیمت دام که قبل از شروع خشکسالی نیز به‌شدت تحت تاثیر شرایط پاندمی کرونا قرار داشت، فروش نابهنگام دام‌ها به‌صورت نارس فروشی، لاغرفروشی و تمام‌فروشی است. مجموعه مسائلی که می‌تواند ضمن کاهش شدید ذخایر ژنتیکی دامی و گیاهی کشور، زندگی این قشر تولیدگر و میراثداران ملی را نیز تهدید کند. همچنین ادامه شرایط خشکسالی می‌تواند موجب افزایش فرآیند مهاجرت و حاشیه‌نشینی و روی آوردن این مهاجران به مشاغل کاذب و نیز شکل‌گیری مسائل و معضلات اجتماعی-فرهنگی بسیاری برای بخش عظیمی از این جامعه تولیدگر شود. برای مقابله با اثرات خشکسالی در مناطق عشایری از سوی سازمان امور عشایر برنامه‌های متعددی شامل «پرداخت یارانه خرید علوفه دام، تامین مکمل‌های خوراکی و درمانی، آبرسانی سیار، اجرای پروژه‌های انتقال آب و شبکه‌های آبرسانی، توسعه پوشش بیمه دام، کمک به تشکل‌های عشایری و صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی عشایری، پشتیبانی از صندوق‌های اعتبارات خرد زنان عشایری، خرید توافقی دام عشایر از طریق شرکت پشتیبانی امور دام با کمک اتحادیه و شرکت‌های تعاونی عشایری» با مبلغی معادل 4300 میلیارد تومان کارشناسی و پیشنهاد شده است؛ گرچه در این شرایط خرید تضمینی می‌تواند مثمرثمرتر از خرید توافقی دام باشد و دست دلالان فرصت‌طلب را کوتاه کند، اما باتوجه به ابعاد بحران پیش‌آمده، کاهش اثرات پدیده خشکسالی نیازمند اقدامات عملی و همکاری فرابخشی همه دستگاه‌های دولتی، حکومتی، خصوصی و مردم‌نهاد در سطوح مختلف در اسرع‌وقت در قالب یک ساختار اجرایی مشخص بوده و مهم‌ترین محدودیت در این شرایط «مساله زمان» است. چنانکه مشاهده می‌شود حتی در حال حاضر در برخی مناطق، شرایط وارد مرحله بحرانی شده و بیم آن می‌رود که این برنامه‌ها در بروکراسی اداری و فرآیندهای ستادی دچار تاخیر شده و تاثیرگذاری لازم را نداشته باشند. بحرانی که با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و تغییر دولت، نگرانی تشدید آن افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی، عدم اجرای اقدامات راهگشا و حمایتی به‌موقع برای جامعه عشایری کشور می‌تواند موجب احساس ناامیدی و عدم تامین امنیت در بستر این جامعه و از بین رفتن اعتماد آنان به مسوولان، سیاستگذاران و برنامه‌ریزان کشور شود و در آینده‌ای نزدیک زوال حضور و همراهی سرمایه‌های اجتماعی ارزشمند آنان با سایر بخش‌های جامعه را به‌ همراه داشته باشد.