بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
میانه اردیبهشت‌ماه 95، یک روز پس از برگزاری دور دوم انتخابات مجلس دهم و یک روز پیش از اعلام نتایج آن انتخابات که دور نخست آن حدود 2 ماه پیش‌تر، درحالی برگزار شده بود که «لیست امید» مورد حمایت اصلاح‌طلبان، دست‌کم روی کاغذ علاوه بر پیروزی قاطع و بلکه مطلق در تهران و اغلب کلان‌شهرها، در دیگر حوزه‌های انتخابیه نیز به توفیق نسبی دست یافته و دست بالاتر را در اختیار داشت و نیز در شرایطی که حدود یک سالی از امضای برجام می‌گذشت و یک سالی هم تا برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم باقی بود، سعید حجاریان در توضیح دوقطبی حاکم بر انتخاباتی که برگزار شده بود و تحلیل فضای سیاسی حاکم بر مجلسی که در آستانه تشکیل بود، از دوقطبی «برجامیان-نابرجامیان» گفته و معتقد بود: «در این انتخابات (مجلس دهم) بیشتر با تقسیم‌بندی برجامیان و نابرجامیان روبرو بودیم تا اصلاح‌طلبان و اصولگرایان.» این تحلیلگر برجسته اصلاح‌طلب که با «اعتماد» به گفت‌وگو نشسته بود، همچنین می‌گفت: «با چنین دسته‌بندی، عقلای اصولگرا به اصلاح‌طلبان گرایش پیدا کردند و نابرجامیان ضعیف شدند؛ در حالی که شاکله لیست اصولگرایان در تهران نابرجامی بود.» این دوقطبی برجامیان در مقابل نابرجامیان که حدود یک سال پیش از اعتراض‌های دی‌ماه 96، به‌نحوی متفاوت از شکلی از عبور از دوگانه «اصلاح‌طلب-اصولگرا» حکایت داشت، البته از قول دیگرانی هم مطرح شده و ازجمله الیاس حضرتی حدود 2 ماه پیش از انتشار آن مصاحبه مفصل حجاریان، از همین تعبیر و به همین منظور استفاده کرده بود. این چهره سیاسی اصلاح‌طلب وقتی هنوز یک هفته‌ای تا برگزاری انتخابات 7 اسفندماه 94 فاصله بود، ازقضا در جریان همان رقابت انتخابات مجلس دهم و در قامت یکی از اعضای «لیست امید» پایتخت از دوقطبی «برجامیان-نابرجامیان» سخن گفته و با هشدار نسبت‌به آنچه «جریانی خطرناک» توصیف می‌کرد، گفته بود: «تقسیم‌بندی اصلاح‌طلب، اعتدالگرا و اصولگرا به سطحی بالا‌تر تحت‌عنوان برجامیان و نابرجامیان ارتقا یافته است.» 
صحبت از دوقطبی «برجامیان-نابرجامیان»، البته آن زمان و در شرایطی که دونالد ترامپ نه‌تنها تصمیم به خروج یکجانبه امریکا از برجام نگرفته بود، بلکه حتی هنوز رییس‌جمهوری ایالات متحده نیز نشده و همچنان این دموکرات‌ها بودند که حرف اول و آخر را در کاخ سفید می‌زدند، علاوه بر آنکه در مقامِ تحلیل و توصیف فضای رقابت نیروهای سیاسی مطرح بود، در عین حال تاکیدی بود بر لزوم مواجهه با مسائل حوزه سیاست خارجی از منظر و زاویه‌ای که گفتمان دیپلماسی عقل‌گرا و واقع‌بین پیشنهاد می‌کند. موضعی که اصلاح‌طلبان با تاکید بر آن، علاوه بر آنکه به‌نحوی دستاوردهای این راهبرد دیپلماسی را در دولت نخست حسن روحانی به رخ رقیب می‌کشیدند، آن را به عنوان پیشنهادی منطقی برای آینده دیپلماسی و ادامه مسیر روابط جمهوری اسلامی با جامعه جهانی دنبال می‌کردند. حال آنکه اصولگرایان که در این دوقطبی، «نابرجامیان» لقب گرفته و با رفتار و کردار سیاسی‌شان علیه توافق هسته‌ای و راهبرد دیپلماسی مبتنی بر مذاکره و تعاملی که دولت روحانی و دستگاه وزارت خارجه زیر نظر محمدجواد ظریف دنبال می‌کرد، صحت این تعبیر را در وصف خود به اثبات رسانده و چه در بازه زمانی تیرماه 94 تا اردیبهشت‌ماه 97 و چه از این تاریخ به بعد-که با خروج امریکا از برجام، به عنوان دوران بازگشت تحریم‌ها شناخته می‌شود- همواره از مضار برجام و حتی فراتر از آن، زیان مذاکره و تعامل سخن گفته‌اند، خود را به عنوان «دلواپسانی» معرفی می‌کردند که چون دولت را در اختیار نداشته و تصمیم‌گیر نبودند، چاره‌ای نداشتند مگر بیان نگرانی و هشدار از سر دلسوزی، نسبت به راهبرد مذاکره!
«نابرجامیان» البته تعبیری بود-چنان‌که اشاره شد- برساخته اصلاح‌طلبان اما واقعیت آن است که حتی تا همین اواخر، یعنی تا پایان خردادماه 1400 نیز هنوز می‌شد نگاه اصولگرایان را دست‌کم نسبت‌به مسائل حوزه دیپلماسی و مشخصا پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی با همین تعبیر توصیف کرد و توضیح داد. حال آنکه وقتی آن‌چه را که در این بازه زمانی مختصر، از بزنگاه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم تاکنون گذشت، واکاوی کنیم و کمی در نوع موضع‌گیری اصولگرایان نسبت به برجام و مذاکرات و حتی فراتر از آن، کلیت رابطه جمهوری اسلامی با دولت‌های جهان و جامعه جهانی دقیق‌تر شویم، درخواهیم یافت که حتی آن تعبیر «دلواپسان» هم دیگر توصیف روشنی از رویکرد و راهبرد محافظه‌کاران به دست نمی‌دهد. آنان دیگر نه‌تنها نابرجامی نیستند و هیچ ضدیتی با مذاکره با قدرت‌های جهانی ندارند، بلکه به‌روشنی گاردشان را پایین آورده و نسبت به آنچه روزگاری مصداق خیانت به ملت و مملکت می‌خواندند، دلواپس نیستند. حالا تنها کافی است کمی به مواضع اخیر اصولگرایانی دقت کنیم که گروهی، درپی پیروزی ابراهیم رییسی در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم، راهی دولت شده و گروهی هم از حدود یک سال پیش از تشکیل دولت رییسی، اکثریت کرسی‌های مجلسی را در اختیار گرفتند که محمدباقر قالیباف بر آن ریاست می‌کند. جالب آنکه یکی از نخستین نشانه‌ها از این گردش 180 درجه‌ای محافظه‌کاران نسبت به مذاکره، بیرون دولت و مجلس و ازجانب یک چهره حزبی منتسب به طیف سنتی جناح راست مطرح شد؛ زمانی که حمیدرضا ترقی، رییس کمیته روابط بین‌الملل حزب موتلفه در یک اظهارنظر مطبوعاتی که آبان‌ماه 99 روی خروجی پایگاه خبری-تحلیلی جماران رفت، صراحتا از این سخن گفت که «اگر مذاکره‌کنندگان اصولگرا باشند، مذاکره اشکالی ندارد.» اما واقعیت آن است که برای بررسی این گردش آشکار سیاسی اصولگرایان نیاز نیست چندان در تاریخ عقب برویم. کافی است آنچه را که طی 24 ساعت گذشته در ارتباط با مباحث و موضوعات گوناگون روابط بین‌الملل و دیپلماسی، به نقل از چهره‌های مختلف منتسب به جناح راست در مجلس، دولت یا بیرون از این دو نهاد انتخابی مطرح شده و روی خروجی رسانه‌ها رفته، مرور کنیم و نهایتا این مواضع تازه اصولگرایان را کنار آنچه پیش از این در این رابطه مطرح می‌کردند، بگذاریم تا به‌روشنی دریابیم وقتی از «گردش سیاسی» صحبت می‌کنیم، دقیقا از چه می‌گوییم! 
سیدمحمد حسینی که اخیرا با حکم ابراهیم رییسی به عنوان معاون پارلمانی رییس‌جمهوری رابط میان دولت سیزدهم و مجلس یازدهم است، علاوه بر آنکه از تدوین 2 لایحه جدید خبر داده که ازقضا هردو در راستای گسترش و تقویت دیپلماسی است، در اظهارنظری دیگر که درپی حضور او در برنامه «نگاه یک» صداوسیما مطرح شد، ضمن استقبال از عضویت جمهوری اسلامی در سازمان همکاری شانگهای، گفته است: «هر قدر هم اقتصادی مقاومتی و نگاه به تولید داخل داشته باشیم، نمی‌توان با دنیا در ارتباط نبود.» او اما چندسال پیش، در همایشی که ازجانب همان گروه موسوم به «دلواپسان» برگزار شده بود، تصریح کرده بود: «نگاه به داخل و توانمندی‌های داخلی مساله مهمی است که متاسفانه در دولت روحانی مورد غفلت واقع شده است.» آن‌هم در حالی که چندی بعد، در قامت سخنگوی جبهه مردمی نیروهای انقلاب به‌شدت نسبت به آنچه «خوشبینی اصلاح‌طلبان به امریکا» و «علاقه ناموجه به مذاکره» عنوان می‌کرد، انتقاد کرده بود. 
این درحالی است که کمتر از 24 ساعت پیش از انتشار این سخنان معاون پارلمانی رییس‌جمهوری، یکی از چهره‌های شاخص مجلس نیز در تبیین نگاه مجلس یازدهم به آینده مذاکرات هسته‌ای به‌روشنی از تعامل و مذاکره دفاع کرده است. سیدمصطفی میرسلیم اگرچه به این نکته نیز اشاره کرده که «نباید فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور در گروی مذاکرات بماند»، اما تاکید اصلی در موضعش از این قرار است: «مجلس‬ از تعامل جمهوری اسلامی در سطح بین‌المللی برای دفاع از حقوق مردم ایران استقبال می‌کند.» او همچنین در ادامه این اعلام‌موضع که در قالب یک توییت مطرح شد، آورده است: «مجلس مذاکراتی را قبول دارد و تأیید می‌کند که از موضع عزت انجام گیرد؛ یعنی هیچ‌گونه برتری سیاسی دیگران را نمی‌پذیرد و بر استیفای حقوق مردم ایران پافشاری می‌کند.»
همزمان عباس سلیمی‌نمین، تحلیلگر شاخص منتسب به جناح راست نیز در یک گفت‌وگوی تفصیلی با خبرآنلاین دیدگاهی را درباره آینده برجام و مذاکرات هسته‌ای مطرح کرده که شاید اگر بر نام گوینده قلم بکشیم، نتوان تفاوتی با آنچه اصلاح‌طلبان در این باره گفته و می‌گویند، بازشناخت. سلیمی‌نمین که البته هیچگاه در زمره دلواپسان و مخالفان سرسخت برجام نبوده اما به‌دفعات نسبت‌به نحوه مواجهه دولت روحانی با مذاکرات هسته‌ای انتقادهایی را مطرح کرده، در این اظهارات جدید ضمن تقدیر مکرر از عملکرد ظریف و تاکید موکد بر اتخاذ راهبرد عقلانی در مدیریت کشور، «انقلابی‌گری بدون عقلانیت» را فاقد معنا خوانده و در ادامه گفته است: «برخلاف آنچه که گفته می‌شود به هیچ‌وجه آقای رییسی آن دیدگاه جریان تند پایداری را در این زمینه (مذاکرات هسته‌ای) ندارد و رییس دولت، بارها، مواضع خودش را در این زمینه اعلام کرده است، وزیر خارجه هم مجددا به این قضیه اشاره کرد. در این دولت مذاکره و احیای برجام به هیچ‌وجه امر ناپسندی تلقی نمی‌شود.»
اما این همه آنچه در این رابطه مطرح شده، نیست. دیروز خبرگزاری اصولگرای فارس با پوشش نشستی که توسط «حلقه اقتصاد تحریم مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) پیرامون راهبردهای احتمالی ایالات متحده در قبال تحریم‌های جمهوری اسلامی» برگزار شد، از قول دیدگاه‌های مسعود براتی که «پژوهشگر حوزه اقتصاد تحریم» معرفی شده، درحالی به تبیین این مهم پرداخت که «تحریم، ابزار راهبردی امریکا علیه جمهوری اسلامی است» که طرح همین گزاره ازجانب حسن روحانی، بارها و بارها با هجمه انتقادی اصولگرایان مواجه می‌شد. آن‌هم در شرایطی که مهدی فضائلی، معاون دفتر حفظ و نشر آثار رهبری نیز دیروز در یادداشتی که توسط خبرگزاری فارس منتشر شد، ابتدا از «اصرار امریکا و متحدانش به ازسرگیری مذاکرات» نوشت و در ادامه پس از طرح دلایلی در توجیه این اصرار طرف مقابل، نه‌تنها خواهان پرهیز جمهوری اسلامی از این مذاکرات نشد، بلکه با تاکید بر «بهره‌برداری هوشمندانه از این نیاز»، تلویحا از لزوم پیگیری مذاکرات ازجانب ایران گفت و نوشت: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به شرایط جدید پیش آمده در کشورمان، بدون ذوق‌زدگی در از سر‌گیری مذاکرات و مبتنی بر منافع کشور، درصدد تهیه مقدمات لازم برای شروع مجدد مذاکرات وین است.» فضائلی البته توضیحی درباره شرایط جدیدی که در ایران به وجود آمده، نداده اما کمتر ناظری است که از این گفته، منظوری جز آغاز به کار دولت رییسی برداشت نکند.