بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - همشهری /متن پیش رو در همشهری منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست
عمادالدین قاسمی‌پناه/ امروز قرار است در صحن علنی مجلس تقاضای تعدادی از نمایندگان برای رسیدگی به طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» طبق اصل85 قانون اساسی بررسی ‌شود. طی هفته‌های اخیر حامیان این طرح که همگی از طیف خاصی هستند بارها تلاش کرده‌اند که بررسی شدن این طرح را براساس اصل85 قانون اساسی در صحن علنی به تصویب برسانند که هر بار ماجرا به وقت دیگری موکول شده است. این نمایندگان اما بار دیگر امروز برای تصویب این طرح در کمیسیون به جای صحن علنی و سپس اجرای چند ساله آزمایشی آن تلاش می‌کنند. صرف‌نظر از انتقادات بسیاری از حقوقدانان و کارشناسان به تلاش برای بررسی این طرح در قالب اصل85 مطرح شده، فیلترینگ سراسری و گسترده پلتفرم‌های بین‌المللی تبدیل به نگرانی مهم و اصلی کاربران اینترنت کشور در کنار مشکلات ریز و درشت اقتصادی شده است.
فیلترینگ گسترده با تصویب جایگزین داخلی
براساس تبصره2 ماده28 تقریبا همه پلتفرم‌های مشهور خارجی درصورتی‌که پس از گذشت 4ماه از اجرایی شدن این طرح اقدام به اخذ مجوز و معرفی نماینده در کشور نکنند درصورت معرفی جایگزین باید فیلتر شوند. براساس این طرح خدمات پایه کاربردی که اثرگذار بوده‌اند اگر به دریافت مجوز و معرفی نماینده ظرف 4‌ماه اقدام نکنند تا زمان معرفی جایگزین حداکثر تا 8‌ماه بعد از این مهلت امکان فعالیت دارند و در غیراین صورت فیلتر خواهند شد. بر این اساس اگر کمیسیون عالی تنظیم مقررات جایگزین داخلی سرویس‌هایی مثل گوگل، اینستاگرام، واتساپ و... را مصوب کند این سرویس‌ها پس از 4‌ماه بلافاصله باید فیلتر شوند.
شدت این فیلترینگ درصورت تبدیل این طرح به قانون به حدی است که محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سابق سازمان فناوری اطلاعات آن را معادل اینترنت ملی معرفی می‌کند. او می‌گوید: در این قانون خدمات کاربردی را روی شبکه ملی اطلاعات تعریف کرده که این به نوعی همان اینترنت ملی است که می‌گویند نبوده و نیست.
جایگزین: از ذره‌بین تا روبینو
هر چند برخی حامیان این طرح در فضای مجازی برای کم کردن انتقادات گسترده کاربران می‌گویند قرار نیست سرویس‌های مورد استفاده مردم فیلتر شود اما شواهد و قرائن مسائل دیگری را نشان می‌دهد. در حرف و صحبت گفته می‌شود خبری از فیلترینگ نیست اما درصورت تصویب این طرح عملا راه برای فیلترینگ گسترده و دیوار کشیدن به دور شبکه ارتباطی کشور به‌صورت قانونی مهیا می‌شود. در میان حرف های حامیان این طرح طی روزهای گذشته سرویس‌های جایگزین زیر برای فیلترینگ ابزارهای کار مردم معرفی شده‌اند.
ذره‌بین: طی روزهای گذشته حامیان این طرح از موتور جست‌وجوی ذره‌بین که توسط همراه اول توسعه داده شده به‌عنوان جایگزین گوگل نام برده‌اند.
روبینو: این اپلیکیشن هم که زیرمجموعه روبیکا است و توسط همراه اول و ایرانسل توسعه داده شده جایگزین پلتفرم جهانی اینستاگرام از سوی این افراد معرفی می‌شود. روح‌الله‌مومن نسب، از کارشناسان تدوین این طرح در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: حداقل 5 اپلیکیشن بومی و داخلی شبیه اینستاگرام داریم و یکی از آنها روبینو با 32میلیون کاربر فعال روزانه است که هم لایو دارد هم استوری.
پیام‌رسان بومی به جای واتساپ: همچنین چندین پیام رسان بومی و همچنین سرویس‌های نقشه هستند که جایگزین سرویس‌های گوگل‌مپس، ویز و همچنین واتساپ شمرده می‌شوند. در حالی که هیچ‌کدام از این سرویس‌ها نتوانسته‌اند با وجود حمایت‌های دولتی، کاربران زیادی را جذب کنند. درحالی که رقابت بدون رقیب در کشور به عقیده بسیاری می‌تواند فضایی مانند صنعت خودروسازی را ایجاد کند و می‌توان آن را به نوعی اجبار مردم به استفاده از سرویس داخلی تلقی کرد.
جایگزینی در 8 ماه!
رضا قربانی، عضو هیأت مدیره نظام صنفی رایانه‌ای در گفت‌وگو با همشهری با ارائه آمار و ارقامی از بخش نرم‌افزاری گوگل، پیچیدگی‌های تولید در این حوزه را یادآوری می‌کند: «سرویس‌های گوگل شامل موتور جست‌وجو، جی‌میل و... شامل 2میلیارد خط کد است و این کدها به‌صورت یکپارچه نگهداری می‌شوند که از نظر مهندسی، نرم‌افزار بسیار پیچیده ای است.»
برای اینکه از این پیچیدگی کمی مطلع شویم، قربانی یادآوری می‌کند که «پیچیده‌ترین نرم‌افزارهایی که الان وجود دارد، نرم‌افزارهای سیستم عامل است که به‌عنوان نمونه سیستم عامل ویندوز 50میلیون خط کد دارد.»
او تأکید می‌کند: « این موضوع ساده‌ترین شاخص است، چراکه این پیچیدگی را فقط در شاخص تعداد خطوط کد خلاصه کردم.»
این در حالی است که موضوعات مرتبط با کسب‌وکار، موضوعات مالی، موضوعات مرتبط با ارتباطات و بسیاری از موضوعات دیگر در این حوزه وجود دارد که بسیار پیچیده‌تر است.
ناتوان نیستیم
عضو هیأت مدیره سازمان نصر تهران با این حال، این مسئله را به‌معنای ناتوانی متخصصان ما در تولید جایگزین‌های مشابه نمی‌داند، اما در عین حال، با برخوردهای احساسی با مسئله تولید جایگزین‌ها هم موافق نیست.
قربانی با اشاره به اینکه دیدگاه کسانی را که معتقدند باید بی‌نیاز از دنیا باشیم درک می‌کند و می‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌تواند این موضوع را رد کند که گوگل از اطلاعات ما استفاده می‌کند، اما به این موضوع هم باید توجه شود که این سرویس‌ها به کمک مردم آمده و برای اقتصاد ما سودآوری ایجاد کرده است.»
او به مسئله اشتغال‌زایی که طی این سال‌ها ناموفق بوده، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «سرویس‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام، واتساپ و سرویس‌های گوگل توانسته‌اند این خلأ را پر کنند و مردم، به‌ویژه جوانان اکنون از طریق آنها امرار معاش می‌کنند.»
این کارشناس حوزه فناوری با تأکید به اینکه ما در کشور خودمان بدون هیچ طرح، آیین‌نامه و قانونی توانستیم سرویس‌های مشهور را بسازیم، مهم‌ترین موضوع برای دستیابی به جایگزین سرویس‌های بزرگ دنیا را تسهیل فضای کسب‌وکار می‌داند.
پشتوانه زمان و آزمون و خطا
به‌گفته این کارشناس «نمی‌توانیم مسیر چند ساله و پرهزینه همه شرکت‌های نرم‌افزاری و کسب‌وکارهای مرتبط را نادیده بگیریم و با میانبر به خط آخر(سرویس‌های گوگل، فیسبوک یا اینستاگرام) برسیم.»
قربانی با اشاره به اینکه گوگل هم یک‌شبه به این نقطه نرسیده می‌گوید: «20سال آزمون و خطا، فرصت‌های مختلف و حتی سرمایه‌سوزی، گوگل را به این جایگاه رسانده است.»
او با تأکید بر اینکه با قانون، آیین‌نامه و بخشنامه، چنین کارهایی امکان پذیر نیست، ادامه می‌دهد: «شاید بتوانیم ماکتی از این سرویس‌ها بسازیم اما زمانی که بحث تولید انبوه و مخاطب انبوه پیش می‌آید، لاجرم با موضوع آزمون و خطا و البته زمانی طولانی روبه‌رو می‌شویم.»
به‌گفته قربانی «ساختن و جایگزین کردن این سرویس‌ها در بازه زمانی 8ماهه و با به‌کارگیری یک ادبیات دستوری و حتی حمایتی با ارائه وام، امکان‌پذیر نیست.»