بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
درحالی به ششمین سالگرد برنامه جامع اقدام مشترک نزدیک می‌شویم که تاکنون 6دور مذاکره برای احیای آن در وین بی‌نتیجه مانده است و مقامات آمریکایی گفته‌اند حاضر نیستند تضمینی بدهند که مجددا از برجام خارج نشوند. در این میان، آمریکا با واژگانی مانند «توافق ثانویه»، «توافق تکمیلی»، «الحاقیه» به دنبال دائمی کردن محدودیت‌های ایران و حذف بندهای غروب توافق است.
نگاهی به توافق 6ساله
 برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در تیرماه1394 بین جمهوری اسلامی ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه آلمان، موسوم به 1+5، مورد توافق قرار گرفت، پس از تایید شورای عالی امنیت ملی، مجلس شورای اسلامی و نهایتا مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، در تاریخ 26دی‌ماه1394 رسما به مرحله اجرا درآمد.
براساس تبصره یک قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» مصوب 21مهرماه1394 مجلس شورای اسلامی مقرر داشت که «وزیر امورخارجه موظف است روند اجرای توافقنامه را هر سه ماه یک‌بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد.» بر همین اساس، روز گذشته، محمدجواد ظریف بیست‌ودومین و آخرین گزارش برجامی خود را به مجلس شورای اسلامی ارائه کرد.
نظارت بر ابعاد برنامه هسته‌ای ایران خواسته آمریکا و متحدانش و رفع تحریم‌های بین‌المللی نیز هدف ایران از برجام بود؛ هدفی که هرچند ایران به آن دست نیافت اما با پذیرفتن پروتکل الحاقی دسترسی‌ها فراتر از پادمان نیز به آژانس داد اما آمریکا با خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها عملا مانع منتفع شدن از فواید اقتصادی برجام شد. هرچند تحریم‌های سازمان ملل متحد، تحریم‌های اتحادیه اروپا و تحریم‌های یکجانبه اتمی برخی کشورها همانند ژاپن لغو شد، اما این کشورها نیز به تحریم‌های آمریکایی پایبند ماندند و با خروج آمریکا، همکاری شرکت‌های اروپایی و برخی کشورهای آسیایی متحد با آمریکا مانند کره‌جنوبی با ایران به حالت تعلیق درآمد.
بعد از گذشت یک‌سال از خروج آمریکا از برجام، تهران اعلام کرد با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌های‌شان عمل نکرده‌اند در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش خواهد داد. کاهش تعهدات ایران ذیل مفاد توافق هسته‌ای برجام صورت می‌گرفت.
جمهوری اسلامی ایران، بعد از برداشتن پنج گام برای کاهش تعهدات، سرانجام 15دی‌ماه 1398 اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
آمریکا به‌دنبال دائمی کردن محدودیت‌های برجام
 حال با روی‌کارآمدن جو بایدن در آمریکا که به‌شدت نیز منتقد سیاست‌های رییس‌جمهور سابق آمریکا دونالد ترامپ بود، اعلام کرد که مایل به بازگشت برجام است؛ ازاین‌رو دور جدید مذاکرات وین دولت «جو بایدن» مدعی است قصد دارد از طریق مذاکرات جاری در شهر وین، پایتخت اتریش زمینه‌های لازم برای بازگشت کشورش به توافق هسته‌ای برجام را فراهم کند. تاکنون 6دور مذاکره در شهر وین میان آمریکا و سایر طرف‌های برجام غیر از ایران برای تسهیل بازگشت آمریکا به برجام انجام شده اما برگزاری برای دور هفتم، در هاله‌ای از ابهام است.
طرف‌ها می‌گویند پیشرفت‌های ملموسی در این مذاکرات حاصل شده اما پاره‌ای اختلافات کماکان باقی است. یکی از زمینه‌های اختلاف در این مذاکرات اصرار آمریکا بر حفظ برخی تحریم‌هایی است که دولت «دونالد ترامپ» بعد از خروج از برجام علیه ایران اعمال کرده است. مضاف بر این، دولت بایدن اعلام کرده هیچ‌گونه ضمانتی نمی‌تواند درباره عدم خروج دوباره دولت‌های بعدی آمریکا از برجام بدهد.
اما یکی از خطوط قرمز در دور جدید مذاکرات، رفع کامل تحریم‌ها و راستی‌آزمایی است. از نظر ایران احیای برجام موضوعیتی ندارد، آنچه مهم است «تامین حقوق و خواسته‌های ایران» در پروسه احیای توافق هسته‌ای است. وقتی ایران حاصل توافق خود را که یک عقبه 12ساله دارد، ازدست‌رفته می‌بیند، دیگر لزومی ندارد مجددا بر «هیچ» سرمایه‌گذاری کند. چراکه طرف مقابل نشان داده تا به خواسته خود می‌رسد زیر میز زده و از توافق خارج می‌شود. آمریکا این‌بار نیز چنین بازی‌ای را در پیش گرفته است. هدف آمریکا از بازگشت به برجام و عدم تضمین آن در خروج مجدد از برجام ثابت می‌کند که این کشور پایبند به برجام نیست و تنها به‌دنبال اعمال محدودیت‌های جدید برای ایران است که در اثر اجرای برجام یا رفع شده (مانند خریدوفروش تسلیحات) یا در دو، سه سال آینده رفع خواهد شد (مانند لغو محدودیت‌های باقی‌مانده اتحادیه اروپا در سال1402و لغو کامل قطعنامه2231 در سال1404). همچنان که کنگره آمریکا که اتفاقا اکثریت آن در دست دموکرات‌هاست، برای دفرمه کردن برجام و بسط تعهدات کشورمان در این توافق رسما خیز برداشته و بسیاری از نمایندگان کنگره آمریکا خواستار دائمی کردن محدودیت‌ها و برداشتن بندهای موسوم به «غروب آفتاب» هستند. ورود هدفمند کنگره به معادلات برجام و مذاکرات وین به‌وضوح نشان می‌دهد که بازی طراحی‌شده ازسوی غرب در تقابل با حقوق هسته‌ای ایران، کاملا جدی و واقعی است. آن‌ها با دادن امتیازهای کوچک و رفع تدریجی برجام محدودیت‌های ایران را بیشتر و دائمی کرده و زمانی که به خواسته خود رسیدند از توافق خارج می‌شوند و با بازی اروپا، ایران را در یک توافق یک‌طرفه نگه خواهند داشت.
آمریکا گفته هیچ تضمینی نمی‌تواند به ایران بدهد
همچنان که «میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش گفت که کار برای احیای توافق هسته‌ای بیش از 90درصد انجام شده اما 10درصد باقی‌مانده شامل برخی موضوعات حساس است. او که با روزنامه روسی «کامرسانت» مصاحبه می‌کرد، گفت: «تخمین‌هایی نظیر این همیشه ذهنی بوده اما آن چیزی را که می‌بینم، بیش از 90درصد انجام شده است. چیزهای اندکی مانده تا انجام شود اما موضوعات حساس سیاسی در 10درصد باقی‌مانده وجود دارد که باعث تاخیر شده و نمی‌توان آن را رد کرد.» این دیپلمات روس اضافه کرد: «آمریکا استدلال کرده که قوانین‌شان به آن‌ها اجازه نمی‌دهد تا هیچ‌گونه تضمینی (درباره عدم خروج مجدد از برجام) بدهند». اولیانوف گفت: «در تئوری، همان‌طورکه من بیش از یک‌بار در جلسات کمیسیون مشترک برجام گفته‌ام درواقع یک ضمانت وجود دارد. درصورتی‌که یکی از طرف‌ها شروع به بدرفتاری کرد، طرف دیگر می‌تواند به تلافی بپردازد.» بنابراین یکی از اصلی‌ترین مولفه‌هایی که در این مسیر می‌تواند به ایران کمک کند و مانع تعهدات یکطرفه و خروج مجددا مذاکره‌کننده اصلی از توافق شود، «تضمین‌پذیر کردن» بقای آمریکا در برجام با استناد به ابزارهای تنبیهی و حقوقی است. ایران باید با تعریف مکانیسم راستی‌آزمایی پروسه بازگشت به برجام، بازی طرف مقابل را به هم زده و هرگونه توافق را مشروط به تضمین‌های عملی کنند.
به پایان مذاکرات نزدیک شدیم
روز گذشته، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امورخارجه با اشاره به وضعیت مذاکرات وین گفت: اگر بخواهم کوتاه اشاره‌ای داشته باشم، با توجه به پیشرفت‌های حاصله می‌توان این ارزیابی را ارائه کرد که به پایان مذاکرات وین نزدیک شده‌ایم. برخی موضوعات حل‌نشده کماکان باقی است ولی آنچه اهمیت دارد این است که وزن موضوعات حل‌شده خیلی بیشتر از مسائل حل‌ نشده است. ما مسیر زیادی را تاکنون طی کرده‌ایم اما این راه باقی‌مانده از مسیر، مسیر ساده‌ای نخواهد بود. سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: امیدواریم طرف‌های مقابل بتوانند تصمیمات خود را اتخاذ کنند، در این صورت ما نیز می‌توانیم به توافقی دست یابیم که مطلوب همگان خواهد شد. این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: آنچه در کشورمان مورد اجماع همه است، این موضوع است که اولا تحریم‌های آمریکا باید به‌صورت موثر برداشته شود و ثانیا مطالبات فرابرجامی ارتباطی به این توافق ندارد. مکررا اعلام شده به محض اجرای کامل توافق هسته‌ای و راستی‌آزمایی آن، جمهوری اسلامی ایران نیز اجرای کامل تعهدات خود را از سر خواهد گرفت.