بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
محمد‌امین خدابخش/ روزهای نزولی بازار سهام ادامه دارد و هر روز رکوردی جدید در مسیر رکود ثبت می‌شود. ارزش دادوستد سهام این روزها به کمترین رقم طی دو سال گذشته کاهش یافته است و در مقابل شاهد سنگین‌تر شدن صفوف عرضه هستیم. در این شرایط حقیقی‌ها همچنان فروشنده‌اند و در مقابل شاهد افزایش اقبال به صندوق‌های معامله‌پذیر هستیم. رکوردهای دیگر بورس تهران کدامند؟
روز یکشنبه روز رکوردشکنی معکوس بازار سرمایه بود. در این روز قوانینی مانند دامنه نوسان نامتقارن در کنار سایر موانع پیش روی افزایش قیمت‌ها سبب شد تا ارزش معاملات خرد بازار سرمایه به محدوده 17 فروردین سال 98 بازگردد. در این روز ارزش صف‌های خرید به حدود 76 میلیارد تومان رسید و صفوف فروش نیز به 6260 میلیارد تومان رسید.«به عقب برنمی‌گردیم» جمله‌‌ای که در اثنای انتخابات ریاست جمهوری سال 96 به شدت مورد توجه قرار گرفت و حتی برای مدتی پیش از روز رای‌گیری و در بحبوحه هیجانات انتخاباتی به ترند برخی شبکه‌های اجتماعی بدل شد. انتخابات برگزار شد. رئیس‌جمهور با 23 میلیون و اندی هزار رای مجددا به مقام ریاست جمهوری رسید و همه انتظار داشتند در دور دوم سکانداری، کشتی اقتصاد کشور در نهایت اگر نگویم به ساحل آرامش می‌رسد حداقل امیدی برای رسیدن به آن داشته باشد. با این حال ورق برگشت و با فروکش کردن خوش‌بینی‌ها به گشایش‌های برجامی راه برای داشتن نگاهی منطقی‌تر به برجام هموار شد. قرار بود «آنچنان رونق اقتصادی ایجاد شود که مردم دیگر احتیاجی به این 45 هزار تومان نداشته باشند.»
 از آن زمان تاکنون آنچنان رویای رونق اقتصادی در سایه فشار تحریم‌ها و نارسایی‌های نظام تصمیم‌گیری کلان دور از دسترس شد که همان 45 هزار تومان هم به لطف کاهش ارزش پول ملی بودن یا نبودنش فرق چندانی نمی‌کرد. البته هدف از این گزارش تحلیل خلف وعده دولت و تمامی آنچه در این چهار سال دوم از دولت حسن روحانی بر ایران و ایرانی گذشته نیست. در واقع در طول سال‌های اخیر آنقدر اتفاق‌های ریز و درشت قابل پیشگیری در کشور افتاده که حتی فهرست کردن آنها هم دیگر نه دردی از کسی دوا می‌کند و حتی اگر دوا کند هم به دلیل طولانی بودن فهرست کسی وقت و حوصله پرداختن به آن را ندارد. بنابراین آنچه در این گزارش خواهید خواند در مورد عقبگرد غیر منطقی شرایط و نه قیمت‌ها در بورس تهران است. بازار سرمایه طبق روال ماه‌های اخیر، در روز گذشته نیز شاهد کاهش دسته‌جمعی قیمت‌ها در بورس و فرابورس بود. در این روز نماگر اصلی بازار سهام به میزان 73/ 0 درصد دیگر عقب نشست تا افت قابل پیش‌بینی این شاخص بورسی به محدوده یک میلیون و 224 هزار واحد نیز به آسانی رقم بخورد. این سطح از شاخص کل بورس قبل از این نیز بارها بین خریداران و فروشندگان بازار دست به دست شده است و از این جهت افت 9 هزار واحدی دماسنج بازار اتفاقی نیست که به خودی خود ارزش خبری چندانی داشته باشد. مشکل اما جایی شروع می‌شود که از سطح تحولات در بازار سهام اندکی پیش‌تر برویم.
رکورد 2 ساله رکود جابه‌جا شد
روز گذشته را شاید بتوان روزی بسیار غیرمعمول برای بازار سرمایه تلقی کرد. در این روز ارزش معاملات بورس تهران با سقوط به سطح 695 میلیارد تومان کمترین رقم ارزش معاملات در20 ماه اخیر را به ثبت رساند. این‌طور که به نظر می‌آید ارزش معاملات هم در بورس و هم در فرابورس طی هفته‌های اخیر در مارپیچی گیر افتاده که برون‌رفت از آن حداقل در شرایط فعلی با این نحوه مدیریت در مدت زمانی نامعلوم میسر خواهد شد. همان طور که در گزارش‌های اخیر نیز به آن اشاره شد تغییرات بی‌پشتوانه کارشناسی و اعمال نظرهای سلیقه‌ای در یک سال گذشته شاید بیش از هر عامل سیاسی و مشخصا تحریمی دیگری توانسته بر روند معاملات در بازار سرمایه اثر منفی بگذارد. در طول این مدت بورس و فرابورس هم ماجراهای گوناگون قیمت‌گذاری دستوری را تحمل کرده‌اند و هم تصمیمات خلق‌الساعه مدیران بورسی را که هر کدام به نحوی بر ریسک قانون‌گذاری در بازار افزوده تاب آورده‌اند. همه این رویدادها در حالی روی داده که هیچ یک از تصمیم‌سازان هیچ هزینه‌ای بابت تصمیمات غلط خود پرداخت نکرده‌اند. سرمایه‌گذاران بورسی اما بر خلاف این گروه هزینه‌های گزافی را متحمل شده‌اند که زیان مالی تنها یکی از آنها است. در واقع طی ماه‌های اخیر عوامل متعددی نظیر دامنه نوسان، حجم مبنا، حمایت‌های دستوری بی‌مورد که موجب تعدیل نشدن به موقع قیمت‌ها شده و چندین و چند عامل دیگر که آخرین آن همین نامتقارن کردن دامنه نوسان و افزایش نصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌های با درآمد ثابت بوده، موجب شده از روشن شدن تکلیف سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه جلوگیری شود. همین بلاتکلیفی به عاملی کلیدی بدل شده تا ارزش معاملات هر روز نسبت به روز گذشته بیشتر کاهش پیدا کند و سرمایه به‌عنوان ترسو‌ترین متغیر در اقتصاد کشور راه خود را به سمت مقاصد کم ریسک‌تر تغییر دهد.
نامتناسب بودن داده‌ها
ثبت چنین رقمی برای ارزش داد و ستدهای بازار سهام از تاریخ 17 فروردین‌ماه سال 98 بی‌سابقه بوده؛ عمق فاجعه اما زمانی مشخص‌تر می‌شود که بدانیم آن زمان در کانال دلار 13هزار تومانی بوده و هم‌اکنون در محدوده 24 هزار تومان خرید و فروش می‌شود. در آن زمان کل ارزش بازار سرمایه 853 هزار میلیارد تومان بود و هم‌اکنون مجموع این رقم برای بورس و فرابورس حدودا 6 هزار هزار میلیارد تومان است. مقایسه همه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که رقم خرید و فروش سهام در بازار یاد شده ‌اکنون قرابت معنایی با واقعیت‌های موجود بازار سرمایه ندارد. معاملات روز گذشته در بازارهای مالی کشور در شرایطی خاتمه یافته که ارزش کل معاملات خرد بازار تنها 02/ 0 درصد ارزش بازار بوده؛ با این حال رقم یاد شده در تاریخ 17 فروردین 98، 1/ 0 درصد بوده است. این‌طور که بررسی اعداد و ارقام نشان می‌دهد تا زمانی که عزم سکانداران بازار سرمایه در حفظ وضعیت موجود و عدم تلاش برای متعادل کردن معاملات ادامه دارد، نمی‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه با واقعیات موجود سازگار شود و نه به رونق بلکه حداقل به شرایط عادی بازگردد.
جلو زدن صندوق‌ها از حقیقی‌ها
براساس آنچه در گزارش روز یکشنبه نیز به آن اشاره شد، طی روزهای اخیر ارزش معاملات خرد بورس تهران در شرایطی به ارزش معاملات خرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری نزدیک شده که ارزش خالص خرید حقوقی در معاملات سهام به ارزش معاملات خرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) هر روز نزدیک و نزدیک‌تر شده است.
همان طور که در این گزارش نیز اشاره شد افزایش ارزش معاملات این صندوق‌ها در شرایط آرامش بازار و تعادل در قیمت‌ها می‌تواند خبری مثبت برای بازار و گواهی بر افزایش حجم سرمایه‌گذاری غیرمستقیم باشد. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که بدانیم رکود معاملات مستقیم سهام و نبودن بازار رقیب برای بورس در شرایط فعلی به این وضعیت دامن زده است. روز یکشنبه در شرایطی ارزش معاملات این صندوق‌ها به مرز 986میلیارد تومان رسید که کل ارزش معاملات خرد بورس از 695 میلیارد تومان نیز فراتر نرفت. این وضعیت که به طور کلی امری عجیب برای بازار سرمایه محسوب می‌شود دست کم در طول 60 روز کاری اخیر کاملا بی‌سابقه است و حکایت از عمق بحران حاکم بر معاملات در میان سهامداران خرد دارد. همه اینها به کنار حتی اگر ارزش معاملات خرد همه تابلوهای فرابورس و بازار پایه را هم به این رقم اضافه کنیم، باز مجموع 924 میلیارد تومانی این رقم به ارزش معاملات 986 میلیارد تومانی یاد شده نمی‌رسد.
سنگین‌ترین صف‌های فروش
جمیع این شرایط سبب شد تا کارنامه بازار سرمایه در روز معاملاتی قبل با صف‌های فروش سنگین خاتمه پیداکند. این بازار نیز در روز گذشته شاهد ثبت یک رکورد جدید بود. صفوف فروش 6260 هزار میلیارد تومانی بورس در روز گذشته در شرایطی به ثبت رسید که بازار سهام از ابتدای سال تا کنون چنین ارقامی را شاهد نبوده است. در این روز 95 درصد از کل نمادهای قابل معامله در صف فروش قفل شده بودند. البته توجه به این نکته نیز ضروری است که از ابتدای به کارگیری دامنه نوسان تا پایان معاملات روز یکشنبه این دومین رکورد صف فروش در بورس است. رتبه نخست همچنان به روز نهم اسفندماه اختصاص دارد که در آن رقم 6683 میلیارد تومان برای صف‌های فروش به ثبت رسیده است.
نحیف‌ترین صف‌های خرید
در آن روی سکه خرید و فروش در بازار سهام، صف‌های خرید کم‌جان قرار داشت. روز گذشته در حالی خاتمه یافت که همچون روز شنبه فقط «سدشت» در بورس صف خرید بود. در تمامی تابلوهای فرابورس نیز تعداد صف‌های خرید از انگشتان دو دست فرا تر نمی‌رود. در این روز ارزش کل صفوف خرید در بازار از 76 میلیارد تومان فراتر نرفت.
یک ماه با 2 روز سبز
به نظر می‌آید که همین عامل می‌تواند به تنهایی نشان دهد که چرا به رغم همه کارهایی که برای بهبود اوضاع در بازار سرمایه انجام شده بازار سرمایه از ابتدای سال تا کنون تنها در دو روز شاهد سبزرنگ شدن شاخص بورس بوده است. این اعداد و ارقام طی روز گذشته در حالی به ثبت رسید که دامنه نوسان نامتقارن بازار که از 25 بهمن ماه تاکنون 2- و 6 + بود، از ابتدای ماه بعد به 3- و 6+ تغییر خواهد کرد. این خبر که به عنوان تغییری مثبت به بازار مخابره شد، نتوانست در روزمعاملاتی اخیر بر جهت بازار اثری مثبت داشته باشد. بسیاری بر این باورند که دامنه نوسان نامتقارن به عنوان بزرگ‌ترین عامل رکود بورس در روزهای گذشته باید به سرعت حذف شود . این بخش از فعالان بازار در شرایط کنونی سردرگم هستند که به‌رغم آنکه نزد تمامی مسوولان بازار این نوع از محدود کردن قیمت‌ها مقبولیت ندارد، چطور ممکن است که این سیاست همچنان ادامه یابد. پرواضح است که تداوم وضع موجود سبب شده تا در این بازار تر و خشک با هم بسوزند و منفی شدن دیدگاه‌ها نسبت به کلیت بازار سرمایه راه را برای افزایش تقاضا در نمادهای ارزنده بازار نیز ببندد.
چله‌نشینی فروش حقیقی
نکته آخر در خصوص بازار این روز اما طولانی شدن تدوام خروج پول حقیقی از بازار سهام بود. در این روز اگر خروج 334 میلیارد تومانی پول حقیقی از بازار را در کنار سایر عوامل بگذاریم به این نتیجه می‌رسیم که با در نظر نگرفتن معاملات سه شنبه هفته گذشته که به لطف خبر اوراق بدهی 24 هزار میلیارد تومانی خالص خرید حقوقی را در این روز مثبت کرده بود بازار سهام 40 روز است که به نظاره خروج پول حقیقی نشسته است. این در حالی است که تا پیش از این هیچ کس با توجه اوضاع خوب بازارهای جهانی و روند رو به رشد ارزش فروش در بسیاری از شرکت‌ها انتظار ثبت چنین اعدادی را در بازار سرمایه نداشت. در طول این مدت 19 هزار میلیارد تومان از دارایی سرمایه‌گذاران خرد از بورس خارج شده است.
دامنه وسیع قرمزپوشی سهام
این روزها شاید فرقی نداشته باشد چه سهامی در پرتفوی سهامدار وجود دارد. سهام ارزنده و غیرارزنده بدون استثنا هر روز شاهد افت قیمت است و به‌عبارتی تر و خشک با هم می‌سوزند.