بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
نوروز امسال برای ایرانیان با یک بمب خبری همراه بود که همچنان موج واکنش‌ها را به همراه دارد؛ امضای سند جامع همکاری‌های 25ساله ایران و چین اگرچه قابل‌ پیش‌بینی بود اما بالاخره و در هفته‌های ابتدایی سال 1400 به وقوع پیوست تا حالا به مهم‌ترین رویداد بسیاری از حوزه‌های خبری کشور تبدیل شود. در همین روزهای سپری‌شده از امضای این سند جامع همکاری البته منتقدان و موافقان بسیاری صف کشیده و از دلایل خود در رد یا حمایت از چنین سندی سخن گفتند. حالا در یک سمت سخن از همکاری طولانی‌مدت با یکی از ابرقدرت‌های دنیا و همچنین کمک‌گرفتن از این سند همکاری برای مقابله با تحریم‌ها سکه داغ بازار است و در سمت دیگر هم بحث مقایسه این سند با قراردادهای معروف در تاریخ ایران داغ است. روز به روز البته این موافقت‌ و مخالفت‌ها جدی‌تر و مستندتر هم می‌شود هرچند درباره این سند همکاری اطلاعات و جزئیات دقیقی هم منتشر نشده و گویا قرار نیست متن سند همکاری به طور کامل منتشر شود؛ موضوعی که دولت ایران آن را خواست طرف چینی می‌داند. اما این مخالفت‌ و حمایت‌ها چه مواردی را در بر می‌گیرد و تحلیلگران درباره آینده اقتصادی ایران و این سند همکاری چه می‌گویند؟
نقشه راهی برای همکاری‌های آینده ایران و چین
همکاری طولانی‌مدت ایران و چین در روزهای گذشته چنان خبرساز شد که حتی درباره نام این همکاری هم بحث‌های فراوانی ایجاد شد؛ گروهی آن را یک توافق مانند برجام و گروه‌های دیگر آن را تنها یک سند برای همکاری بیشتر در آینده می‌دانستند. در این باره رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران با بیان اینکه سند برنامه همکاری جامع ایران و چین فقط یک قصدنامه و نقشه راه برای هدایت همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف در طول سال‌های آینده است، در مورد علت عدم انتشار متن این سند توضیحاتی ارائه داد. آن‌طور که روابط‌عمومی شورای راهبردی روابط خارجی نوشته است، سیدکمال خرازی در پاسخ به سؤالی درباره سند برنامه همکاری جامع ایران و چین گفت: این سند یک قرارداد یا موافقت‌نامه نیست که حاوی جزئیات همکاری دو کشور در 25 سال آینده باشد. وی افزود: این سند یک قصدنامه و نقشه راه برای هدایت همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف در طول سال‌های آینده است و همان‌طور که وزارت امور خارجه در گزاره‌برگ خود توضیح داده، حاوی رئوس همکاری درازمدت دو کشور در زمینه‌های سیاسی، راهبردی، اقتصادی و فرهنگی است. خرازی گفت: این سند براساس بند ششم بیانیه رؤسای جمهور دو کشور که در سفر رئیس‌جمهور چین به ایران در سال 1394 امضا شد، تدوین شده است و شورای راهبردی روابط خارجی نیز در ترغیب مسئولان ذی‌ربط دو کشور در تدوین پیش‌نویس سند و پیگیری امضای آن نقش داشت. رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در پاسخ به این سؤال که نقش آقای علی لاریجانی در تصویب این سند چه بوده است؟ افزود: با توجه به اینکه دولت‌ها در ایران تغییر می‌کنند و در 25 سال آینده ممکن است گرایش‌های سیاسی مختلف، دولت را در اختیار داشته باشند، دولت چین که برخاسته از یک حزب حاکم و از تداوم و ثبات برخوردار است، تأکید داشت که نماینده‌ای از نظام نیز در این کار دخالت داشته باشد، لذا آقای لاریجانی به عنوان مشاور مقام معظم رهبری چنین نقشی را ایفا کرد تا بر تداوم این همکاری تأکید شود. وی در پاسخ به این سؤال که «چرا متن کامل این سند منتشر نمی‌شود» گفت: کشور‌های دیگری نیز هستند که مشابه این سند را با چین امضا کرده‌اند و ابدا آن را منتشر نمی‌کنند، زیرا اسناد همکاری راهبردی مرتبط با امنیت ملی کشورهاست و این یک مقررات (پروتکل) جاافتاده است که کشور‌ها چنین اسنادی را منتشر نکنند. البته وقتی براساس اسناد راهبردی موافقت‌نامه یا قرارداد‌هایی در هر‌یک از زمینه‌های مندرج سند راهبردی بین دو کشور منعقد می‌شود، طبعا باید در مجلسین آن دو کشور به تصویب برسد و متن آن موافقت‌نامه‌ها برای اطلاع عموم منتشر خواهد شد.
خام‌فروشی مشکل ماست نه چینی‌ها
در ادامه جلسات بررسی این سند همکاری همین هفته پیش هم نشست مجازی بررسی برنامه همکاری‌های جامع 25ساله ایران و چین با حضور دو استاد دانشگاه و رئیس اتاق بازرگانی مشترک دو کشور برگزار شد. در این نشست مجازی ابوالفضل علمایی‌فر، عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل، اظهار کرد: برخی کشورها که تحریم‌های اقتصادی را بر ایران اعمال کرده‌اند حالا نسبت به این موضوع حساس شده‌اند و موضوعاتی را مطرح می‌کنند که اصلا به این سند مربوط نیست. وزارت خارجه هم توضیحاتی در مورد این سند منتشر کرده است. وی ادامه داد: باید توجه داشت که چینی‌ها با 78 کشور جهان و پنج سازمان گوناگون برنامه همکاری دارند که بر اساس سطوح همکاری یک‌سری توافق‌نامه‌هایی را منعقد می‌کنند، ایران هم یک کشور مستقل است و هزینه بسیار بالایی برای استقلال خود پرداخت کرده و خود اعمال تحریم‌ها هم نشان‌دهنده اهمیت حوزه استقلال برای کشور است. علمایی‌فر در توضیح عدم انتشار جزئیات این سند گفت: همه کشورها حوزه‌های محرمانه دارند و همه موضوعات خود را در معرض عموم قرار نمی‌دهند. این مورد نیز بر اساس مزیت‌ها، بازی برد-برد و بر اساس اطلاع نهادهای ذی‌ربط طراحی شده است و نیاز به اعلام جزئیات آن نیست. کشورهای غربی که این همه حساسیت نشان می‌دهند خود دارای قراردادهایی هستند که هیچ‌گاه جزئیات آن را فاش نمی‌کنند. وی افزود: البته باید توجه داشت این تنها یک برنامه است و نیازی به اعلام جزئیات آن نیست. یعنی ما از آن به عنوان یک سند یاد می‌کنیم نه قرار‌داد که بار حقوقی خاصی دارد. این موضوع نه قرارداد است و نه عددی در آن ذکر شده، در واقع برنامه راهبردی است. براساس گزارش ایلنا از این نشست مجازی، این استاد روابط بین‌الملل تصریح کرد: اتفاقات بزرگ در شرق آسیا با محوریت چین در حال رخ‌دادن است و باید پذیرفت که برجام و کرونا واقعیت‌های عرصه بین‌المللی در حوزه‌های اقتصاد، سیاست و فرهنگ را مشخص کردند و نشان دادند که کشورهای غربی با داشتن ادعا، نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند. وی ادامه داد: بنابراین بسیاری از کشورها برنامه‌ریزی می‌کنند تا از این فرصت جدید استفاده کنند. این برنامه در واقع یک فرصت‌سازی برای کشور است هرچند تجربه‌های تاریخی ما تلخ است اما این موضوع برای کشوری مثل ایران نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس بوده که جنبه مثبت آن است. 
با مشاهدات سطحی هم می‌توان این موضوع را دید. دیگر سخنران این نشست مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، اظهار کرد: به نظرم در کنار پرداختن به برنامه جامع 25ساله، باید به برخی نکات مملکتی هم اشاره کرد. اینکه چرا دیوار بی‌اعتمادی تا این اندازه بلند است؟ چرا هزاران میلیارد تومان خرج رسانه‌ها می‌شود اما نمی‌توانند حریف چند سایت خارج‌نشین باشند؟ چرا در موضع ضعف هستیم و ابتکار عمل در تبلیغات سیاسی را نداریم؟ و معمولا در زمین طراحی‌شده توسط آنها بازی می‌کنیم. وی ادامه داد: البته بخشی از حساسیت افکار عمومی طبیعی است اما حساسیت بخش دیگر به اندازه این همکاری نیست. طرف چینی به دنبال منافع خود هست و طرف ایرانی نیز به دنبال منافع خود و قطعا برای هر دو طرف حداقل‌هایی تأمین خواهد شد. اینکه فکر کنیم آنها فی سبیل ‌الله کار می‌کنند، اشتباه است یا اینکه مقامات، سند کشور را به اسم چینی‌ها زده‌اند نیز اشتباه است. حریری خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که چینی‌ها غیر از ما با ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و استرالیا نیز همکاری دارند اما آیا در این کشورها نیز این همه حساسیت وجود دارد؟ متأسفانه موضوع را خیلی بزرگ کرده‌ایم. رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین تصریح کرد: چین تنها کشوری بود که با وجود تحریم‌ها نفت ایران را خرید و حتی آن را در آمار رسمی خود اعلام کرد. متأسفانه برخی از خارج‌نشین‌هایی که به ترامپ نامه می‌زدند که به ایران حمله کنید، حالا صحبت از استقلال کشور می‌کنند. حریری خاطرنشان کرد: یکی از انتقادات این است که به چینی‌ها خام‌فروشی می‌شود. مگر صادرات ما به بقیه دنیا چگونه است؟ بیش از 85 درصد صادرات غیرنفتی ما نیز به گونه‌ای خام‌فروشی است. مثلا 23 درصد آن مربوط به بخش معدن بوده یا 9 تا 12 درصد آن صادرات سوبسید انرژی است مانند سیمان. بنابراین خام‌فروشی مشکل ما است نه چینی‌ها.