بزرگنمايي:

اخبار محرمانه-شهاب الدین دوستدار/ پیش از آن که جو بایدن به مقام ریاست جمهوری برسد؛ گرایشی در ایران بر این باور بودند که تفاوت رویکرد او با ایران منجر به پیدایش فرصتی ارزشمند خواهد شد که رفع سریع تحریم‌ها نتیجه قهری آن خواهد بود.
این گرایش اختلاف ایران با ایالات متحده را رویکردی تلقی می‌کنند و بر این گمان هستند که با تغییر رویکردها در ایالات متحده، نحوه برخورد آمریکا با ایران نیز تغییر اساسی خواهد کرد. در بطن استدلال این افراد این منطق وجود دارد که اشکال در ماهیت ایالات متحده و خوی استکباری آن نیست؛ بلکه اشکال اساسی در نوع تنظیم روابط ما با آمریکاست. این رویکرد همیشه میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های آمریکایی تمایز ریشه‌ای قائل شده و حضور آنان بر منصب قدرت را فرصت تلقی می‌کنند.

در برابر این گرایش؛رویکردی دیگر بود که اختلاف ایالات متحده آمریکا با ایران را ساختاری می‌دانست. این رویکرد با گرایش ایدئولوژیک غلیظ‌تر معتقدند که ساختار آمریکا به‌دلیل ماهیت استکباری‌اش نه می‌خواهد و نه می‌تواند با نظام اسلامی ایران که گرایشی ایدئولوژیک و منتقد نظم استکباری موجود جهان دارد، همسویی یا حتی عدم تخاصم داشته باشد.
بر پایه این دیدگاه تفاوتی میان جو بایدن دموکرات و دونالد ترامپ جمهوری‌خواه نیست؛ زیرا هیچکدام قادر نیستند برخلاف منافع ساختاری که قلب نظام کاپیتالیستی است گامی بردارند. از این منظر تنظیم‌کنندگان سیاست‌های ایالات متحده، سیاستمداران آن نیستند بلکه بانکداران و صنایع بزرگ خانگی و نظامی هستند که بر حسب شرایط مورد نیاز برای تامین منافع خود، دموکرات یا جمهوری‌خواه را روی کار می‌آورند.

البته گرایش سومی هم وجود دارد که نظام اسلامی تاکنون برپایه آن عمل کرده است. بر پایه این رویکرد ثالث، نظام با نگاه کاملا واقع‌بینانه ماهیت استکباری آمریکا را شناخته ولی برحسب شرایط نه برای سازش بلکه به‌صورت تاکتیکی و با مانورهای حساب‌شده به مذاکره و گفتگو به عنوان بخشی از تاکتیک پیشبرد راهبرد امت‌سازی خود در سطح جهانی می‌نگرد. نگرش واقع‌بینانه نظام بر پایه تعریف ایدئولوژیک رابطه با آمریکا ولی با تاکتیک منعطف عمل می‌کند تا از ایجاد اتحاد در جبهه دشمن جلوگیری نماید. از این‌رو؛ نگاه به تخاصم میان ایران و آمریکا در این رویکرد کاملا ایدئولوژیک است و تفاوتی هم میان دموکرات و جمهوری‌خواه نیست اما در عرصه تاکتیک از هر فرصتی که به تضعیف دشمن بیانجامد، بهره می‌گیرد.

در همین راستا، برخلاف اصلاح‌طلبان نظام از ابتدا تفاوتی اساسی میان رویکرد نهایی ترامپ و بایدن قائل نشده و رهبری معظم نظام به روشنی بارها نسبت به هرگونه خوش‌باوری نسبت به تغییر رویکرد ایالات متحده هشدار داده‌اند.
نوشته حاضر تلاش دارد رویکرد امنیتی دولت بایدن را ظرف این مدت حدودا دوماهه ارزیابی کرده و به‌ویژه تفاوت آن را با رویکرد ترامپ در قبال ایران مقایسه‌ای اجمالی نماید.

فرانس پرس در گزارشی از استراتژی و نوع برخورد بایدن در قبال ایران نوشت: با وجود انتقاد از حداکثر کمپین فشار، دولت جدید به سیاست‌های ترامپ ادامه داده و پیام اشتباهی به تهران ارسال می‌کند.
آمریکا در حال حاضر که نزدیک به دو ماه به ریاست جمهوری جو بایدن می‌گذرد؛علیرغم وعده مبارزات انتخاباتی او برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایران، هنوز به این توافق که به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام (JCPOA) نیز شناخته می‌شود، بازنگشته است. تحریم‌های مبتنی بر فشار حداکثری رئیس جمهور سابق، دونالد ترامپ همچنان در جای خود باقی مانده و رابطه با ایران از وضعیت تنش خارج نشده است. سیاستمداران غربی معمولا بر این مسئله تاکید می‌کنند که ایرانیان به زودی برای انتخابات ریاست جمهوری در ماه ژوئن به پای صندوق‌های رای می‌روند و رئیس جمهوری بعدی ایران به احتمال زیاد مسیر سیاسی کشور را تغییر می دهد لذا اگر بایدن نتواند اقدام سریعی برای بازگشت به برجام انجام دهد، این پنجره طلایی فرصت برای احیای دیپلماسی با تهران به زودی بسته می‌شود و مسیر رو به جلو بسیار پیچیده‌تر خواهد شد.

رفتار و کنش‌های سیاسی دولت بایدن ظرف همین مدت کوتاه دال بر این است که اگرچه طرفداران بایدن در طول هفته‌های گذشته صبورانه منتظر استقرار دولت او بوده‌اند، اما احیای دیپلماسی با ایران در اولویت دولت بایدن به نظر نمی‌رسد. در مقابل، حملات مجدد هوایی در سوریه در واکنش به حملات راکتی شبه‌نظامیان در عراق، نگرانی‌هایی را در مورد تشدید تنش بیش‌تر با ایران، و حتی چشم‌انداز رویارویی‌های نظامی بیش‌تر در منطقه، میان هواداران دولت بایدن برانگیخته است و تنش‌هایی که می‌تواند دستاورد تاریخی دیپلماتیکی را که میراث سیاست خارجی دولت اوباما - بایدن بود، به باد دهد.
مواضع مقامات ارشد دولت بایدن نگران‌کننده‌تر است و البته دور از برداشتی که نظام اسلامی و رهبری آن از رفتار محتمل دولت جدید آمریکا داشتند، نیست. در 18 فوریه، ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه گفت آمریکا آماده گفتگوست، اما هیچ گونه گام جدید یا اقدامی برای رفع تحریم ایران صورت نگرفت، این پیشنهاد تفاوتی با اقدامات ترامپ در جهت گفتگوها ندارد.
در 7 مارس آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا توئیت کرد که «ایران در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند» و ایران باید «دوباره به تعهدات خود عمل کند» این‌ها همه در حالی است که آمریکا به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکرده است. در همین حال در دوم مارس، یک مقام کاخ سفید به وال استریت ژورنال گفت بررسی تحریم ها ممکن است ماه‌ها طول بکشد. این با نظرات خود بایدن در سال گذشته که از ترامپ خواست در جریان پاندمی کرونا «گام‌های فوری» در جهت رفع تحریم‌های ایران بردارد، مغایرت دارد.

بایدن پیش از پیروزی بارها ترامپ را به خاطر سیاست شکست خورده‌اش در قبال ایران مورد انتقاد قرار داده بود، اما در عمل، دولت جدید او همان سیاست و کمپین فشار حداکثری را که از دولت ترامپ به ارث برده بود، حفظ کرده است. تحریم‌ها هنوز پابرجا هستند؛ ترامپ رفته است اما مردم ایران هیچ تفاوتی را در عملکرد دولت بایدن در مقایسه با دولت تندروی ترامپ احساس نکرده‌اند.
در سال 2019، جیک سالیوان که اکنون مشاور امنیت ملی ایالات متحده است، تصمیم ترامپ برای کنار کشیدن از توافق هسته‌ای ایران را «یکجانبه‌گرایی درنده» نامید.اما همان تیمی که ترامپ و مایک پمپئو وزیر امور خارجه سابق را به دلیل ترک توافق و سوءاستفاده از تحریم‌ها مورد انتقاد قرار داد، اکنون اساساً همان کار را تکرار می‌کند.

فرانس پرس در گزارشی تصریح کرده است که در اکتبر 2017، ماه‌ها پیش از کناره گرفتن رسمی ترامپ از توافق هسته‌ای ایران، بایدن از موثر بودن این توافق حمایت کرد و نسبت به امیدهای ترامپ به «معامله بهتر» هشدار داد. اکنون که بایدن خود مقام مسئول دولت است با اظهار تمایل به «گسترش و تقویت» معامله، از زبانی شبیه به تیم ترامپ استفاده می‌کند.
به نظر می‌رسد هیچ برنامه کوتاه‌مدت یا بلندمدتی برای اصلاح رویکرد ترامپ در دولت بایدن وجود ندارد. این در حالی است که تهران هم نشان داده است اهل باج دادن نیست.
در همین دوره در حال نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران هستیم. این شرایط خود به سردرگمی سیاستگذاران آمریکایی دامن زده است. گروهی بر این باورند که از رفع تحریم‌ها دست کم به‌صورت حداقلی به عنوان ابزار مدیریت فضای ایران استفاده کرده و زمینه روی کار آوردن اصلاح‌طلبان یا متمایلین به آمریکا را فراهم آوریم و گروهی معتقدند دولت فعلی دیگر نمی‌تواند تعهد استواری ارائه نماید، از این‌رو، بهتر است تا روی کار آمدن دولت جدید صبر نماییم. تمام این‌ها در حالی است که احتمال به روی کار آمدن دولتی با موضع ایدئولوژیک در برابر آمریکا بیش از احتمالات دیگر است.