بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش به معنای تاییدش نیست
احسان پناه‌بر| به ادعای خبرگزاری رویترز به نقل از مقام ارشد امریکایی در روز جمعه، کشورهای گروه هفت در واکنش ادعایی به همکاری نظامی ایران و روسیه مدعی شده‌اند در صورت تداوم این تعامل ادعایی ایران را هدف تحریم‌های سخت قرار خواهند داد. تحریم‌هایی که به ادعای این گروه ‌می‌تواند شامل ممنوعیت پروازهای ایران‌ایر به اروپا در صورت، به ادعای آنها، ادامه انتقال موشک‌های بالستیک دوربرد ایران به روسیه باشد. این گروه که اعضای آن شامل ایالات‌متحده، فرانسه، ژاپن، ایتالیا، آلمان، اتحادیه اروپا، بریتانیا و کانادا است، به همراه اتحادیه اروپا، در بیانیه‌ای مشترک مدعی شد که «ما به‌ شدت نگران گزارش‌هایی هستیم که ایران در حال بررسی انتقال موشک‌های بالستیک و فناوری مرتبط به روسیه است.» در ادامه این بیانیه ادعایی آمده است: «اگر ایران به ارایه موشک‌های بالستیک یا فناوری‌های مرتبط به روسیه ادامه دهد، آماده پاسخگویی سریع و هماهنگ ازجمله اقدامات جدید و قابل توجه علیه ایران هستیم.» در این بیانیه هیچ‌گونه اقدام خاصی که این کشورها انجام خواهند داد به تفصیل بیان نشده است. با این حال، می‌تواند اشاره‌ای به تحریم‌های آینده علیه ایران باشد. این بیانیه پس از گزارش ادعایی رویترز در فوریه مبنی بر ارسال صدها موشک بالستیک ایران به روسیه پس از ماه‌ها مذاکره بین تهران و مسکو منتشر شد. ایران به‌ شدت چنین ادعایی را رد کرده و می‌کند. تهران تاکید دارد که خواهان برقراری صلح است و فارغ از همکاری نظامی با مسکو در جنگ اوکراین مشارکتی نداشته و ندارد. همزمان یکی از مقام‌های ارشد دولتی امریکا در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت که هیچ مدرکی مبنی بر اینکه پیش‌تر موشک‌های بالستیک از ایران به روسیه منتقل شده باشد، در دسترس نیست، اما متحدان مایلند پیامی یکپارچه به ایران بفرستند که اگر چنین تعامل ادعایی ادامه پیدا کند، واکنش‌های ادعایی تغییر خواهد کرد. این مقام ارشد امریکایی که نخواست نامش فاش شود، گفت که یکی از گزینه‌های مورد بررسی گروه هفت «می‌تواند منجر به پایان دادن به پروازهای ایران‌ایر، شرکت پرچم‌دار دولتی ایران در زمینه پرواز، به اروپا شود، هر چند که این اقدام طبق روال عادی صورت نمی‌گیرد.» این مقام به شرط ناشناس ماندن این بیانیه را ارایه کرد تا‌ این بیانیه درحالی رسانه‌ای شود که نگرانی‌ها در واشنگتن و اروپا مبنی بر اینکه روسیه قادر خواهد بود حمله خود به اوکراین را بیش از زمانی که متحدان کی‌یف بتوانند زرادخانه‌های اوکراین را پشتیبانی کرده و دوباره پر کنند، ادامه یابد، افزایش یافته است. ایران پیش از این هواپیماهای بدون سرنشین، بمب‌های هوایی هدایت شونده و مهمات توپخانه را دراختیار روسیه قرار داده است.

این سلاح‌ها به راحتی توسط ارتش روسیه در میدان نبرد در اوکراین مستقر شده‌اند. این مقام ارشد کاخ سفید مدعی شد: «تهران نیز از این فعل و انفعال‌های (ادعایی) بهره‌مند خواهد شد. ایران به دنبال میلیاردها دلار تجهیزات نظامی روسیه است که تهدیدی را که برای ایالات‌متحده و متحدان و شرکای آن در خاورمیانه ایجاد می‌کند، افزایش دهد.» به دنبال گزارش‌های اولیه در ماه فوریه، هیات ایران در نیویورک در شبکه ایکس پستی منتشر کرد مبنی بر اینکه «علی‌رغم هیچ محدودیت قانونی برای فروش موشک‌های بالستیک، ایران اخلاقا موظف است از معاملات تسلیحاتی در طول درگیری روسیه و اوکراین برای جلوگیری از دامن زدن به جنگ خودداری کند و این امر ریشه در پایبندی ایران به قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد دارد.» رویترز به نقل از چند منبع ناشناس در ماه فوریه مدعی شد که ایران اخیرا حدود 400 موشک بالستیک قدرتمند زمین به زمین را دراختیار روسیه قرار داده است. گفته می‌شود که بسیاری از تسلیحات موشک‌های بالستیک تاکتیکی کوتاه‌برد از خانواده فاتح-110 مانند ذوالفقار با برد 300 تا 700 کیلومتر هستند. ایران این گزارش را تکذیب کرده و واشنگتن نیز هنوز آن را تایید نکرده است. با این حال، این خبر پس از اعلامیه 24 ژانویه 2024 توسط نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه و همتای ایرانی او، دریادار پاسدار علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای امنیت ملی در مورد نوع جدیدی از روابط نظامی دوجانبه، منتشر شد. رویترز در گزارش خود مدعی شده است که محموله‌های موشکی ایران سطح کیفی متفاوتی از همکاری و همچنین تغییر پویایی در خاورمیانه را نشان خواهند داد که ممکن است به عنوان نیروی محرکه در پس تصمیم تهران عمل کند. با این حال، تا پیش از اکتبر 2023، یعنی زمانی که تحریم تسلیحاتی سازمان ملل برای خرید و فروش تجهیزات نظامی، شامل موشک با ایران به پایان رسید، ایران همواره به آن پایبند بوده است. اکنون ایران از نظر قانونی قادر به خرید و فروش تجهیزات متعارف نظامی، شامل موشک‌های بالستیک است و تحریم چنین انتقال تسلیحاتی فراتر از قوانین مندرج در برجام عنوان شده است. این درحالی است که کشورهای اروپایی تصمیم گرفتند که تحریم‌های صادرات موشکی ایران را همچنان حفظ کنند، اما نمی‌توانند به سازوکار جهانی سازمان ملل تمسک جویند. در این میان واشنگتن نگران است که مسکو موضع خود را در مورد موضوع هسته‌ای تغییر داده و دیگر مخالف توسعه توانمندی‌های هسته‌ای کامل ایران نباشد. با توجه به همکاری‌های نظامی ایران و روسیه، که با جنگ در سوریه علیه داعش و دیگر شورشیان سوریه به اوج خود رسید، تهران و مسکو اکنون به ایجاد جبهه‌ای متحد عملا علیه ایالات‌متحده از دریای سیاه تا خلیج‌فارس نزدیک‌تر شده‌اند. برای مسکو که خطر ناتو را تا پشت مرزهای خود حس کرده است، اوکراین کشوری اقماری محسوب می‌شد که همواره مانع از تهدید ناتو به رهبری ایالات‌متحده بود. ایران نیز که از نفوذ هر چه بیشتر واشنگتن در خاورمیانه نگران بوده است، چشم به همکاری نظامی با مسکو دوخته تا بتواند توانمندی‌های بازدارنده خود را ارتقا دهد و در مقابل تهدیدات احتمالی از خود دفاع کند. به نظر این امر فراتر از وابستگی‌های نظامی باشد. هم مسکو و هم تهران برای مقابله با نظم حاکم جهانی به رهبری غرب، لازم و ملزوم یکدیگر هستند.
دشمنی مشترک به نام امریکا
با این حال ایران نقشه راه خاص خود را برای اجرا دارد. تهران می‌داند که روسیه به توانمندی‌اش نیاز دارد و بعید است به نفع روسیه درگیر باتلاق خاورمیانه شود. جنگ مستقیم با ایالات‌متحده یا اسراییل در برنامه‌های ایران نیست. همین امر رویای مسکو را برای استفاده از تهران در جهت عاملی برای ایذای غرب محدود می‌کند. با این حال، روسیه به دورنمای بلندمدت همکاری با ایران امیدوار است. روسیه که پس از حمله به اوکراین تحت تحریم‌ها قرار گرفت، به‌طور فزاینده‌ای به خاورمیانه و آسیا روی آورده است. به همین ترتیب، نگاه ایران نیز به شرق است. با وجود به‌هم خوردن نظم نسبی جهانی، مسکو و تهران هرگز احتمالات درگیری‌های آتی را دست‌کم نمی‌گیرند و احتمال تداوم رویارویی با غرب را گزینه‌ای ملموس در‌نظر دارند. پس طبیعی است که هر دو بازیگر نیاز به تشدید روابط دوجانبه را حس کنند. در ماه‌های اخیر، خبر خرید جنگنده سوخو35، هواپیمای آموزشی یاک- 130و بالگرد میل28 برای ارتقا و تجهیز یگان هوایی ایران به ‌طور جدی در رسانه‌ها منتشر شده است. اگر این خریدها تحقق یابد، ایران می‌تواند از نظر هوایی به توان رزمی بالایی دست یابد. به عقیده نیکیتا اسماگین، کارشناس روابط ایران و روسیه، مسکو و تهران بر این باورند که دشمن مشترکی در واشنگتن دارند. براساس منطق ایران، اسراییل عملا بازیچه و پایگاه نظامی بلندمدت امریکا برای توسعه سیطره خود در خاورمیانه است. پس هرگز ایران اجازه نفوذ بیشتر ایالات‌متحده در عراق و سوریه را به امریکا نخواهد داد. در حال حاضر مشهودترین همکاری روسیه و ایران علیه ایالات‌متحده در خاورمیانه در سوریه بوده است. طی جنگ غزه، درحالی که گروه‌های مقاومت در عراق و سوریه متحد نزدیک ایران راکت‌ها و پهپادهایی را به سمت اهداف ایالات‌متحده پرتاب می‌کنند، جت‌های روسی نیز عملا آسمان سوریه را در کنترل خود دارند و حتی مانورهای خطرناکی را علیه هواپیماها و پهپادهای امریکایی انجام می‌دهند. بنابراین، فرصت‌ها و بهانه‌های زیادی برای گسترش همکاری‌های نظامی و امنیتی میان تهران و مسکو وجود دارد. به هر حال، سیاست خارجی روسیه اغلب مبتنی بر این اصل است که «هر کاری که ایالات‌متحده می‌تواند انجام دهد، ما نیز می‌توانیم انجام دهیم.» به رسمیت شناختن مناطق جدا شده از قفقاز جنوبی از سوی مسکو، آبخازیا و اوستیای جنوبی، حمایت از جدایی‌طلبان در اوکراین و حمله به اوکراین در سال 2022، همگی از سوی کرملین مشابه اقدامات قبلی ایالات‌متحده توجیه شده‌اند. اگر مقامات روسی بر این باورند که ایالات‌متحده در حال جنگ نیابتی علیه روسیه در اوکراین است، منطق حکم می‌کند که این حق را دارد که جنگ نیابتی خود را علیه ایالات‌متحده در هر کجای جهان آغاز کند. پس در حال حاضر، مبارزه با ایالات‌متحده در خاورمیانه بدون دخالت مستقیم روسیه در حال انجام است. حتی اگر درگیری اوکراین متوقف شود یا به‌ شدت کمتری برسد، یا حتی روسیه احساس کند که در اوکراین در موقعیت سختی قرار دارد، احتمال افزایش دخالت روسیه در خاورمیانه افزایش خواهد یافت. همین امر نیاز روسیه و ایران به یکدیگر را بیشتر می‌کند. صنعت دفاعی رو به رشد روسیه و تعداد بالای نیروهای روسی با تجربه میدان نبرد می‌تواند به راحتی به خاورمیانه هدایت شود. سربازان و تسلیحات روسیه حتی ممکن است در اختیار گروه‌های مقاومت قرار گیرند تا علیه «استعمار نو امریکا» بایستند.