بزرگنمايي:

اخبار محرمانه-منطقه ما امروز روي پاشنه کاسته شدن از سرزمين‌هاي داعش(آنچه خود را دولت خلافت اسلامي مي‌خواند) مي‌چرخد، از اعلام پيروزي در تلعفر و اعلام آغاز عمليات «قادمون يا حويجه» در پي قادمون يا تلعفر و قادمون يا نينوا گرفته تا بيرون راندن گروه‌هاي وابسته به داعش از جرود بعلبک در مرز لبنان و سوريه توسط حزب الله و ارتش لبنان و به دست گرفتن بخش‌هاي زيادي از شهر رقه توسط نيروهاي سوريه دمکراتيک به کمک آمريکا و حرکت چند جانبه به طرف ديرالزور.

واضح است که داعش در مناطق مختلف در حال از دست دادن زمين است. اما پرسشي که بسياري امروزه خود را با آن مواجه مي‌بينند اين است که آيا اين پيشروي‌ها به مثابه پايان داعش خواهد بود يا نه؟

با اينکه چند ماه پيش و يا حتي يکي دو سال پيش کسي تصور نمي‌کرد که گرفتن سرزمين‌هاي تحت سيطره داعش به مثابه شکست کامل آن تلقي نشود، اما امروز ديگر اين حرف را زياد مي‌شنويم که شکست داعش روي زمين به معني شکست کامل ايدئولوژي و فکر آن نيست، امري که به نظر مي رسد درست باشد اما اينکه چه سرنوشتي برپيدا مي‌‌‌کند همچنان در هاله‌اي از ابهام قرار دارد.

به نظر مي‌رسد در فضاي آزمايشگاهي‌اي که منطقه ما امروز در آن به سر مي‌برد، داعش به گونه‌اي ديگر رفتار مي‌کند. شيوه عمل داعش با تمام گروه‌هاي ريز و درشت تروريستي ديگر متفاوت است، امري که آزمون خوبي است جهت اندازه‌گيري ميزان تأثير ذهنيت بر عينيت.

داعش بيش از آنکه بخواهد عينيت را تسخير کند و وجب به وجب و خاکريز به خاکريز زمين تصاحب کند، قصد دارد ذهن‌ها را به تسخير خود درآورد، و در واقع به معناي ژوزف ناييِ کلمه، با قدرت نرمي که اعمال مي‌کند قدرت سخت خود را در قالب يک قدرت هوشمند به جلو براند.

مسئله اين است که اگر تمام زمين‌ها از داعش بازپس گرفته شدند، تا چه زمان بايد هنوز شبح سنگين انفجار يک کمربند انتحاري يا يک اتومبيل بمب‌گذاري شده يا برخورد يک کاميون با سرعت بالا را در کوچه و بازار و مراقد و خيابان‌هاي بزرگ و کوچک شرق و غرب عالم احساس کرد.

مسئله اين است که اگر تمام زمين‌هاي داعش را از آن گرفتيم چقدر از توان فيلم‌سازي و توليد سرود و ايراد سخنان پر طمطراق و هيجاني ايدئولوژيک داعش کاسته خواهد شد؟

پر واضح است گروه داعش آگاه است که نمي‌تواند در مناطق تحت سيطره‌اش باقي بماند، هرچند به نظر مي‌رسد اين امر استراتژي اصلي اين گروه نيست، از همين رو يا همچون موصل به مقاومتي فرسايشي و چند ماهه دست مي زند تا از نيروهاي مقابل بيشترين انرژي و قرباني را بگيرد و يا اينکه به سرعت زمين ها را واگذار کرده در انتظار بحران هاي عمدتا هويتي پيش رو (به عنوان نمونه تبعات مسئله استقلال کردستان عراق) وبا بهانه هايي چون آغاز دوره ابتلاء و سختي جهت زدوده شدن ناخالصي‌ها به پناهگاه اوليه خود در بيابان‌هاي بين سوريه و عراق خواهد خزيد و بر تأثيرگذاري رسانه‌اي خود بر گرگان تنهايش خواهد افزود، گرگاني تشنه به خون قربانياني که در اين ايدئولوژي «ديگري» کافر، مرتد و يا مشرک شمرده مي‌شوند.
ياسر قزويني
*عضو هيات علمي دانشگاه تهران