چاپ

اخبار محرمانه - راسخون / اعلام بی‏ طرفی ایران در جریان جنگ جهانی اول (1293 ش)
از حوادث مهم در دوره زمامداری کابینه میرزا حسن‏خان مستوفی‏الممالک صدر اعظم احمد شاه قاجار، آغاز جنگ جهانی اول بود. گسترش جنگ بر وضع داخلی همه کشورهای جهان، به ویژه ایران که از موقعیت استراتژیک و سیاسی خاصی برخوردار بود تاثیرنهاد. از این رو، دولت مستوفی الممالک که هجده روز پس از شروع جنگ جهانی اول، تشکیل شده بود پس از تصویب مجلس شورای ملی، برای صیانت مملکت از هر گونه حادثه‏ای، بی‏طرفی ایران در جنگ جهانی اول را در دهم آبان 1293 ش برابر با 12 ذی‏حجه 1332 ق مطابق با اول نوامبر 1914م اعلام کرد. وی طی بخشنامه‏ای از تمام ماموران دولت خواست که فرمان را به مورد اجرا گذارند و کاری خلاف بی‏طرفی انجام ندهند، لازمه حفظ بی‏طرفی ایران این بود که وضع یکسانی نسبت به متفقین و متحدین وجود داشته باشد و نمایندگان کشورهای در حال جنگ، در ایران اقدامی علیه هم صورت ندهند، اما چنین نشد.
در این میان ضعف سیاسی حاکمان، اوضاع آشفته داخلی ایران و جنگ ‏افروزی و توسعه‏ طلبی کشورهای درگیر جنگ موجب گردید تا بی‏ طرفی ایران نقض شود. به همین سبب، نیروهای انگلستان، روسیه و عثمانی با لشکرکشی به ایران، سرزمین‏های وسیعی را اشغال و خسارت‏های بسیاری به کشور و مردم مسلمان ایران وارد کردند. در این اوضاع، ایران عملاً به یکی از جبهه ‏های جنگ جهانی تبدیل گشت. قسمتی از مملکت را روس‏ها اشغال کرده، قسمتی دیگر تحت سلطه عثمانی قرار داشت و بخشی دیگر نیز به تصرف انگلیس درآمده بود. همچنین چندی بعد نیز قوای آلمان وارد ایران شدند. دولت ایران کوشش داشت روسیه را قانع سازد تا قوای خود را از شمال ایران خارج سازد و بی‏ طرفی ایران حفظ شود، اما نه روسیه و نه متحدین، توجهی به این امر نداشتند و پیوسته اهداف خود را به قیمت نابودی استقلال ایران دنبال می‏کردند. حاصل این تجاوزات، قحطی و قتل و غارت مردم ایران بود که آثار زیان‏ باری بر کشور نهاد.