چاپ

اخبار محرمانه - شکست استراتژی تهاجمی عربستان
k ٥.١
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سید احمد نکوئی| عربستان امروز در میان معماهای امنیتی گرفتار شده است که انتخاب هر مسیری برای آن مشکل‌ساز است. خروج از یمن و ادامه جنگ، حفظ اتحاد با ابوظبی و شکستن اتحاد هر کدام مضار تقریبا یکسانی را برای این کشور به همراه دارد. وضعیت امروز سعودی ناشی از کنارگذاشتن رویه سنت محافظه‌کاری در سیاست خارجی است. این سنت با عوامل اقتصادی، ژئوپولتیک و ژئوکالچرال عربستان تا حدودی تطبیق داشت. در حالی که سیاست خارجی تهاجمی که سلمان و بن سلمان در پیش گرفتند با هیچ یک از عناصر قدرت و جایگاه سیاسی - جغرافیایی و فرهنگی - جغرافیایی آن تطبیق ندارد. به همین جهت ریاض تاکنون نتوانسته با وجود هزینه‌های بسیار از معرکه یمن خارج شود. همچنین در چند سال اخیر با هزینه بسیار تلاش مستمری برای ائتلاف‌سازی علیه ایران صورت داد که به نتیجه نرسید. امروز با اصلی‌ترین متحد خود یعنی امارات اختلاف و تعارض دارد. عملیات اخیر پهپادی خط بطلانی بر نتایج اجلاس چند ماه قبل موسوم به اجلاس مکه می‌کشد که اساسا برای پیشگیری و مقابله با عملیات‌های مشابه انصارالله در خاک سعودی، در مکه برگزار شد. هدف نمادین از برگزاری اجلاس در مکه، تعمیم این موضوع بود که امنیت عربستان به معنای امنیت حرمین شریفین است. پیش از این نیز ریاض تلاش کرد که خود را به عنوان سرزمین وحی مصون از هر نوع حمله‌ای کند در حالی که شبانه‌روز در یمن عملیات هوایی داشت. کشورهایی با این تلاش سعودی همراهی کلامی کردند اما نتیجه عملی نداشت. بعضی از کشورها حمله به عربستان را به معنای حمله به همه سرزمین‌های اسلامی تفسیر کردند ولی چند صد موشک به خاک سعودی شلیک شده و دو مرتبه تاسیسات نفتی به طور گسترده مورد هدف قرار گرفت اما به‌طور عملی چیزی مشاهده نشد. بدین روی به‌طور واقعی امنیت سرزمینی کشوری به نام عربستان به عنوان امنیت حرمین شریفین مورد شناسایی سایر کشورهای مسلمان قرار نگرفت. اتهام‌زنی پمپئو وزیرخارجه امریکا به تهران و عراق به عنوان مبدا پرواز پهپادها، درحالی که انصارالله این عملیات را به عهده گرفته، وضعیت را برای سعودی دشوار‌تر می‌کند. عربستان چه موضع پمپئو را قبول کند و چه آنکه مسوولیت‌پذیری انصارالله را تایید کند، نهایت دچار معمای امنیتی است. تایید موضع پمپئو یعنی الزام برای عمل متقابل نسبت به ایران که عملا نمی‌تواند چراکه اصلا قرار نیست در ایام منتهی به انتخابات امریکا این کشور در حمایت از متحدینی در خلیج فارس وارد جنگ شود. امروز انتخابات آتی امریکا به معنای عقربه قطب‌نمای سیاست‌های منطقه‌ای امریکاست. اگر بپذیرد که انصارالله این اقدام را انجام داده به معنای شکست در جنگ یمن و عدم دستیابی به اهداف است. در واقع به جهت سیاسی و حفظ پرستیژ مسیرهای خروج از یمن برای ریاض تنگ‌تر می‌شود. مشابه این اقدام را در موضوع فجیره می‌توان دید، در حالی که امارات هیچ کشوری را محکوم نکرده بود، امریکا ایران را به عنوان مجری خرابکاری معرفی کرد. اما امارات هوشمندانه عمل کرد و به سرعت خود را از تله امریکایی‌ها خارج نمود. ابوظبی دریافته بود که قربانی تنش تصاعدی در منطقه خواهد بود چرا که اساسا در واشنگتن استراتژی بیشتر از فشار و تنگ کردن محاصره نسبت به ایران وجود ندارد. بنابراین حمایتی از امریکا برای ورود به جنگ با ایران نمی‌توان توقع داشت و از سوی دیگر زیرساخت‌های حیاتی (آب شیرین کن و مخازن نفتی و فرودگاه) به عنوان هدف خواهد بود. رکود نسبی در اقتصاد و نیازمندی به ثبات برای میزبانی اکسپو 2020 احتیاط امارات را بیشتر کرد. آنچه مساله را برای سعودی دشوار‌تر می‌کند آن است که قدرت بازدارندگی یا تئوری دفاع پیش‌دستانه که بن سلمان سال گذشته مطرح کرد (کشاندن جنگ به داخل ایران قبل از وقوع جنگ در داخل عربستان) دیگر نمی‌تواند جنبه عملی داشته باشد. ریاض باید این حقیقت را درک کند که نه حمایتی از جانب امریکا برای حمله به ایران وجود دارد و نه می‌تواند به پیروزی نظامی در یمن برسد و نه می‌تواند به مقابله با ایران بپردازد. باید گفت که شرط‌بندی داخل عربستان بر روی گزینه‌ای به نام نتانیاهو نیز بازی از پیش شکست خورده است که نتایج دلخواه ریاض را به همراه ندارد.
هرچند که ریاض اصرار دارد تا تهران را پشت تمامی این حملات بنامد اما رفتار آن می‌گوید که به‌طور عملی نمی‌تواند با آنچه که تهدید ایرانی می‌نامد مقابله کند. مشکل بسیاری از کشورهای عربی که هم‌اینک درگیر معماهای متعدد شده‌اند و در گرداب حوادث خودساخته فرو رفته‌اند این است که فکر می‌کنند با یک استراتژی می‌توانند وارد یک صحنه اعم از منازعه، بحران و ... بشوند، آنچه مهم است استراتژی ورود نیست بلکه استراتژی خروج است که به‌طور عمده همه این کشورها فاقد آن هستند و این عنصر در سیاست خارجی تهاجمی عربستان بیش از هرچیزی نمود دارد. می‌توان گفت که سنت محافظه‌کاری عربستان به دلیل عدم درگیر‌سازی گسترده کشور در گرداب بحران‌های منطقه‌ای چندان به استراتژی خروج نیاز نداشت و این بی‌نیازی عامل موفقیت نسبی آن بود.