بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
روح‌اله نخعی/ وزیر خارجه دولتِ در حال خروج دونالد ترامپ، آخرین روزهای صدارتش را هم در کلنجار با ایران می‌گذراند. مایک پمپئو بار دیگر اتهامات خود درباره ارتباط ایران و القاعده را تکرار کرد. او در سخنانی در حضور رسانه‌ها مدعی شد ایران به پایگاه مرکزی جدید القاعده تبدیل شده است. پیش‌تر اعلام شده بود او قرار است روز سه‌شنبه اسناد جدیدی درباره این ادعا ارائه کند؛ به‌خصوص وقتی اعلام شد او قرار است دیداری با رئیس موساد در واشنگتن داشته باشد، برخی رسانه‌ها مدعی شدند قرار است در همین دیدار اسناد مربوط به این مسئله ردوبدل شود. اما در نشست روزگذشته پمپئو، خبری از ارائه سند، شواهد یا استدلال برای صحت این ادعا در کار نبود و پمپئو صرفا بر ارزیابی وزارت خارجه زیر نظر خود در این زمینه تأکید کرد و خواستار مقابله با ایران شد. برخی مقامات آمریکایی نیز گفته‌اند اطلاعات و اسناد جدیدی در این زمینه وجود ندارد. تکرار ادعاهای پمپئو در این زمینه به شکلی قابل‌پیش‌بینی با واکنش مقامات ایران همراه شد، اما علاوه ‌بر این واکنش‌ها، کارشناسان و تحلیلگران سیاست خارجی در ایالات‌متحده نیز با نگاهی منفی به موضع‌گیری‌های اخیر وزیر خارجه ترامپ پرداختند و به‌خصوص این موضوع که او هیچ نکته تازه و سند و شواهدی به‌عنوان پشتوانه این ادعاها ارائه نکرده بود، توجه منتقدانش را جلب کرد.
نقض حرف‌های پمپئو از سوی مقامات آمریکایی
شاید درخور توجه‌ترین واکنش به این ادعاها، در گزارش نیویورک‌تایمز در‌این‌باره مطرح شد. این رسانه نوشت مقامات فعلی و سابق آمریکایی در‌این‌باره گفته‌اند «هیچ اطلاعات جدیدی در دست نیست که بگوید ایران شکلی از مرکز فرماندهی را [برای القاعده] داشته باشد، چه رسد به مرکز تجمعی که در آن رهبران القاعده بتوانند با حمایت دولت تهران به مدیریت عملیات بپردازند». در این گزارش نیویورک‌تایمز همچنین اشاره شده است که پمپئو پیش‌تر، زمانی که فرایند مذاکره صلح با طالبان را پیش می‌برد، اهمیت القاعده را ناچیز خوانده بود. در پاسخ به دغدغه‌ها در این زمینه، وزیر خارجه آمریکا گفته بود: «القاعده سایه‌ای از خود پیشینش است».
تلاش برای ایجاد دردسر تازه
با بررسی اقدامات ایالات متحده در ماه‌های اخیر در قبال ایران به نظر می‌رسد دولت ترامپ مصمم است مسئله تازه‌ای را در این زمینه به‌عنوان پرونده‌ای‌ باز ایجاد کند تا عملا سنگی در راه تعاملات احتمالی دولت بایدن با ایران در زمینه برجام و مسائل دیگر بیندازد و ابتکار عمل را از دست جانشینان دولت فعلی خارج کند. تلاش برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه و حتی ادعای فعال‌شدن آن، تلاش برای تصویب قطع‌نامه‌های تازه و احیای کمیته تحریم نیز در همین زمینه بوده و ادعاهای ماه‌های اخیر در این رابطه نیز از همین زاویه قابل بررسی است. هم‌زمان با این موضع‌گیری‌ها، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده نیز چند تحریم جدید تحت عنوان تحریم ضدتروریستی علیه چند نفر دیگر از ایران اعلام کرد. وزیر خارجه آمریکا در همین زمینه همچنین در چندین توییت که شبیه به نوعی گزارش کار می‌رسیدند، اقدامات وزارت خارجه در دوران صدارت خود علیه ایران را به‌همراه انتقادها و اتهام‌هایش علیه حکومت ایران فهرست کرد و از جامعه جهانی خواست در تلاش او برای مقابله با ایران همراه شوند. او با استفاده از هشتگی در توییت‌های فارسی تأکید کرد: «فشار حداکثری جواب می‌دهد». پمپئو همچنین افزود این تلاش‌ها را «ادامه خواهیم داد». این تأکید در حالی مطرح می‌شود که دولت فعلی ایالات متحده کمتر از 10 روز دیگر به پایان دوره خود خواهد رسید و جایگزین‌های پمپئو و دیگر اعضای تیم سیاست خارجی، همگی از مخالفان رویکرد دولت ترامپ در قبال ایران بوده‌اند.
ایران: حرف‌های پمپئو «رقت‌بار»، «مضحک» و «هیستریک» است
وزیر خارجه ایران بار دیگر در توییتر پاسخ پمپئو را داد و پایان‌بندی روزهای وزارت پمپئو را «رقت‌بار» خواند. محمدجواد ظریف در توییتر نوشت: «از تروریستی‌نامیدن کوبا تا از طبقه‌بندی خارج‌کردن‌های خیال‌بافانه و ادعاهای ارتباط ایران با القاعده، آقای «دروغ می‌گوییم، فریب می‌دهیم، دزدی می‌کنیم» به‌صورت رقت‌آوری، دوران کاری فاجعه‌بار خود را با دروغ‌های جنگ‌طلبانه پایان می‌دهد». اشاره ظریف به یکی از سخنرانی‌های پمپئو در دوران یک‌ساله ریاستش بر سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا، سیا، بود که در آن، او از جایگاه مقام ارشد امنیتی ایالات متحده به‌صراحت درباره عملکرد این نهاد و نهادهای مشابه در سطح جهانی می‌گوید: «ما دروغ می‌گوییم، فریب می‌دهیم، دزدی می‌کنیم».
ظریف ادامه داد: «هیچ‌کس فریب نمی‌خورد. تمامی تروریست‌های 11 سپتامبر از مقصدهای محبوب مایک پمپئو در خاورمیانه بودند؛ هیچ‌کدام از ایران نبودند». «مقصد محبوب» پمپئو، ارجاع تقریبا مستقیمی به عربستان سعودی و امارات متحده عربی، نزدیک‌ترین متحدان ایالات متحده در منطقه است. در میان 19 تروریست دست‌اندرکار فاجعه 11 سپتامبر، 15 نفر از عربستان سعودی و دو نفر از امارات متحده عربی آمده بودند و البته این حمله با هدایت اسامه بن‌لادنی انجام شده بود که ارتباطات گسترده‌ای با خانواده سلطنتی عربستان سعودی داشت.
از سوی دیگر، سخنگوی وزارت خارجه ایران در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره توییت‌های پمپئو، آن را ناشی از «عصبانیت هیستریک در پایان دوره مفتضح او در سمت وزیر خارجه و عصبانیت ناشی از شکست سیاست فشار حداکثری دانست». سعید خطیب‌زاده با ارجاع به عبارت نقل‌شده از آیت‌الله سیدمحمد بهشتی که خطاب به آمریکا گفته شده بود، افزود: «به تعبیر زیبای شهید بهشتی، آقای پمپئو عصبانی باش و از این عصبانیت بمیر!».
معاون مطبوعاتی هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد نیز در واکنش به اظهارات پمپئو تصریح کرد: «جمهوری اسلامی دشمن گروه‌های تروریستی افراطی محسوب می‌شود». علیرضا میریوسفی به نیوزویک گفت: «این اتهامات مضحک و نادرست چیز جدیدی نیستند و فقط این حقیقت را برجسته‌تر می‌کنند که دولت ترامپ از سر استیصال در حال تداوم سیاست شکست‌خورده ایران‌هراسانه خود است‌». او با رد ادعاهای پمپئو درباره ارتباط ایران و القاعده گفت: «این یک حقیقت شناخته‌شده است که ایران دشمن گروه‌های تروریستی افراطی است و بنیان‌گذار القاعده و بسیاری از پیروانش از آنچه متحد نزدیک آمریکا در خاورمیانه است، می‌آیند. لازم به ذکر نیست که مقامات آمریکایی به‌طور مداوم نقش خود در تأسیس گروه‌های افراطی در منطقه از‌جمله القاعده را پذیرفته‌اند».
واکنش منفی خبرنگاران و کارشناسان آمریکایی به پمپئو
همه منتقدان اظهارات پمپئو از میان مقامات ایرانی نبودند. کارشناسان سیاست خارجی و خبرنگاران این حوزه در ایالات متحده نیز به رد ادعاهای پمپئو در این زمینه پرداختند. باربارا اسلاوین، مدیر پروژه ایران در اندیشکده «شورای آتلانتیک»، در‌این‌باره گفت دولت ترامپ «مدام درباره ایران دروغ می‌گوید». اسلاوین افزود این دولت الان هم مشغول «کارزاری است که کار بازگشت به دیپلماسی با ایران را برای بایدن سخت‌تر کند». او همچنین تأکید کرد: «این [اقدام پمپئو] صرفا تلاش بیشتری برای توجیه سیاستی شکست‌خورده در قبال ایران در دوران دولت ترامپ است».
مت داس، مشاور سیاست خارجی سناتور برنی سندرز، در‌این‌‌باره نوشت: ‌«پمپئو در سخنرانی ضدایرانی‌ خود درباره این حرف می‌زند که القاعده در افغانستان تضعیف شده است، بدون اینکه اشاره کند ایالات متحده این کار را با کمک ایران انجام داد». داس افزود: «مخلص کلام این است: اگر پمپئو هر اطلاعات معتبری داشت که ایران با القاعده به رابطه به شکل عملیاتی که او ادعا می‌کند رسیده است، می‌توانید مطمئن باشید که منتظر نمی‌ماند یک هفته پیش از پایان کارش آن را اعلام کند». مشاور سندرز تشریح کرد: «حالا باید نگاه کنیم چطور صنعت هیستریا درباره ایران مقالاتی بیرون می‌دهد که وانمود می‌کنند پمپئو واقعا اطلاعات جدید مهمی ارائه کرده است و آیا این موضوع به نوبه خود ازسوی روزنامه‌نگاران واقعی، جدی گرفته می‌شود یا نه». او تأکید کرد: «باز می‌گویم، هدف واقعی اینجا مختل‌کردن دیپلماسی‌ای است که آمریکایی‌ها به آن رأی داده‌اند».
مهدی حسن، خبرنگار و مجری شبکه ان‌بی‌سی، حرف‌های پمپئو را «تظاهر به اینکه ائتلافی بین ایران و القاعده علیه آمریکا در کار است» خواند و این ادعا را «چرند آشکار» و توطئه‌پردازی دولت ترامپ در حمایت از سعودی‌ها و اسرائیلی‌ها دانست. مکس آبرامز، استاد و عضو اندیشکده کویینسی اشاره کرد حامیان اصلی القاعده عربستان سعودی، ترکیه و دیگر متحدان آمریکا بوده‌اند. او تشریح کرد: «در واقع، بزرگ‌ترین پایگاه القاعده همچنان در سوریه است. آمریکا [در جنگ سوریه] در کنار القاعده بود؛ چون القاعده بزرگ‌ترین گروه شورشی در حال جنگ با اسد بود، در‌حالی‌که اسد حمایت ایران را داشت و برای آمریکا جنگیدن با او و ایران مهم‌تر از القاعده بود». سِس آبرامسون، تحلیلگر و استاد دانشگاه که با نیوزویک، سی‌ان‌ان، بی‌بی‌سی و سی‌بی‌اس همکاری می‌کند نیز نوشت: «ترامپ، پمپئو، محمد بن‌زاید و محمد بن‌سلمان جنگ با ایران را می‌خواهند و از آنها اصلا بعید نیست که درباره ائتلافی بین ایران شیعه و القاعده سنی اطلاعات جعلی پخش کنند. این پروپاگاندایی نفرت‌انگیز است که آمریکایی نباید باور کند و هیچ شریک ایالات متحده نمی‌تواند و نباید به آن اعتماد کند».