بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
در تاریخ اول دسامبر روسیه توافقی را با سودان امضا کرد که به مسکو اجازه داد در بندر سودان یک تاسیسات دریایی را برای تعمیرات و تامین برپا کند. بر اساس این توافق روسیه می‌تواند تا 300 نیروی تمام‌وقت در این بندر داشته باشد و به‌طور همزمان تا 4 ناو جنگی نیروی دریایی روسیه را در آن جای دهد. طبق این توافق، پایگاه مزبور یک سامانه دفاع هوایی و جنگ الکترونیک خواهد داشت.
ویتولد رودکیویچ، آندره ویلک و پیوتر زوکوسکی در تحلیلی که در وب‌سایت اندیشکده مرکز مطالعات شرق مستقر در ورشو منتشر شد، نوشتند: کارکنان این پایگاه و نیز اعضای خانواده آنها از مصونیت دیپلماتیک برخوردار خواهند بود، فعالیت‌های آن مشمول مالیات نخواهد شد و از پرداخت هرگونه تعرفه گمرکی معاف خواهند بود. واردات و صادرات تمامی «کالاهای ضروری برای عملیات این پایگاه» از طریق بندرها و فرودگاه‌های سودان، انجام وظایف توسط کشتی‌های روسی (از جمله واردات و صادرات جنگ‌افزار و تجهیزات نظامی) و فعالیت پیمانکاران روسی در آنجا مشمول تعرفه‌های گمرکی نخواهد بود و تمامی وسایل حمل‌ونقل به استثنای موارد کنترل و چک، جست‌وجو و تدابیر قهری علیه آنها، در این کشور از مصونیت برخوردار خواهند بود. این توافق همچنین دسترسی آزاد به حریم هوایی سودان را برای روسیه فراهم خواهد کرد. مسکو برای استفاده از این پایگاه هزینه‌ای پرداخت نخواهد کرد، اما بر اساس یک توافق جداگانه تسلیحات و تجهیزات ویژه‌ای را برای سودان فراهم خواهد کرد و تعهداتی گسترده را در رابطه با ارایه کمک به توسعه نیروهای مسلح سودان، دفاع هوایی بندر سودان و ایمن‌سازی آب‌های سرزمینی سودان در برابر حملات خرابکارانه در زیرآب به عهده می‌گیرد. این توافق برای مدت 25 سال معتبر خواهد بود و باید به‌طور خودکار برای دوره‌های پی‌درپی 10 ساله تمدید شود مگر اینکه یکی از طرف‌ها تمایلش به خروج از توافق را دست‌کم یک سال قبل از انقضای آن اعلام کند. امضای این توافق را باید در بافت تقویت روابط سیاسی روسیه با رژیم نظامی حاکم در سودان و نیز راهبرد کرملین در خصوص آفریقا که چندین سال است آن را به اجرا درآورده، یعنی گسترش حضور سیاسی و اقتصادی روسیه در کشورهای جنوب صحرای آفریقا مشاهده کرد. روسیه یک چتر حمایتی را برای حافظت از مقامات سودان در برابر فشار غرب در رابطه با نقض حقوق بشر فراهم کرده است. در سازمان ملل نیز مسکو (به همراه پکن) مانع تلاش‌های غرب برای اعمال تحریم علیه مقامات سودان شده است. سودان در عوض با رای دادن مطابق با منافع روسیه در سازمان ملل به این اقدامات پاسخ داده و به‌طور رسمی الحاق کریمه را به رسمیت شناخته است. سودان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری مسکو در جنوب آفریقا محسوب می‌شود.
روسیه به مدت 20 سال بزرگ‌ترین تامین‌کننده تجهیزات نظامی و تسلیحات برای نیروهای مسلح سودان بوده است. برآورد می‌شود که روسیه در طول این دوره، تسلیحاتی به ارزش یک میلیارد دلار برای سودان فراهم کرده باشد. مربیان و مشاوران نظامی روس نیز به مدت 20 سال در آنجا فعال بوده‌اند و نیروهای سودان در فدراسیون روسیه نیز آموزش‌ دیده‌اند. دست‌کم از سال 2018 تاکنون شرکت واگنر، با مالکیت ایوگنی پریگوژین که رابطه نزدیکی با پوتین دارد، در سودان حضور داشته است. این شرکت نظامی خصوصی از ذخایر طلایی که شرکت‌های پریگوژین از آن بهره‌برداری می‌کنند، محافظت می‌کند. در سال 2019 هر دو کشور توافقنامه‌ای را در خصوص همکاری نظامی و یک توافقنامه برای حضور دایمی نیروهای مسلح روسیه در سودان امضا کردند. از سال 2007 تاکنون نیز یک توافق در خصوص حفاظت از اطلاعات طبقه‌بندی‌شده میان آنها به اجرا درآمده است. از منظر نظامی-راهبردی داشتن پایگاه دریایی روسیه در دریای سرخ چندان معقول نیست. نیروی دریایی روسیه حضور دایمی یا نیازی به حضور دایمی در این دریا یا در اقیانوس هند، در مجاورت آن ندارد. مشارکت کشتی‌های روسیه در مبارزه با دزدان دریایی تاکنون توسط پایگاه طرطوس در سوریه تامین‌ شده است.
این احتمال که پایگاه سودان بتواند توسط کشتی‌های مجهز به سلاح هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد، تبلیغات محض است، زیرا از منظر عملیاتی هیچ توجیهی برای ورود زیردریایی‌های هسته‌ای یا موشک‌های کروز هسته‌ای به محدوده بسته دریای سرخ وجود ندارد. افتتاح این پایگاه را باید در درجه اول یک نمایش سیاسی در نظر گرفت. در هر صورت نمی‌توان این امر را منتفی دانست که بندر سودان، به بهانه حضور کشتی‌های هسته‌ای، به عنوان یک نقطه انتقال عناصر فناوری هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد. پیش‌بینی استقرار جنگ‌افزارهای رادیو الکترونیک که وظیفه اصلی‌شان پارازیت انداختن روی سامانه‌های شناسایی و اکتشافی خارجی است، در این پایگاه نشان‌دهنده قصد آنها برای مخفیانه نگه ‌داشتن فعالیت این پایگاه است. در واقع به این پایگاه باید به عنوان یک نقطه بارگذاری مجدد انواع مختلف کالاها و اقلام (از جمله اقلام نظامی) تحت کنترل روسیه نگاه کرد. این موضوع عمدتا با نبود هر گونه محدودیت در خصوص انتقال واحدهای کمکی نیروی دریایی روسیه از جمله کشتی‌های باری در این توافق مشخص می‌شود. احتمال دارد که هدف این توافق تسهیل انتقال تسلیحات و تجهیزات نظامی قدیمی متعلق به دوران اتحاد جماهیر شوروی به آفریقا باشد.
این توافق به سرویس‌های مخفی روسیه اجازه می‌دهد، آزادانه فعالیت کنند. این آزادی بدون قید و شرط روسیه برای استفاده از حمل‌ونقل هوایی و زمینی خود نشان می‌دهد که این پایگاه در درجه اول برای انجام عملیات خاص در کشورهای هم‌مرز با سودان و برای انتقال کارکنان شرکت‌های نظامی خصوصی روسی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این پایگاه همچنین می‌تواند به عنوان کریدور حمل‌ونقل برای شرکت‌های روسی فعال در جمهوری آفریقای مرکزی که هم‌مرز سودان است، مورد استفاده واقع شود. با در نظر گرفتن تمامی شرایط مذکور باید این‌طور در نظر گرفت که هدف از تاسیس این پایگاه، ورای استفاده از آن به عنوان یک ژست نمادین، حفاظت از رژیم در سودان در برابر مداخله احتمالی غرب است و در عین‌ حال این پایگاه منبعی برای درآمد غیرقانونی وزارت دفاع روسیه و شرکت‌های خصوصی «دوست» است.
*شورای راهبردی روابط خارجی