بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
رمزگشایی از گشایش بزرگ/ آن‌گونه که از گمانه‌زنی‌ها برمی‌آید، «گشایش بزرگ اقتصادی» به احتمال فراوان، عرضه «اوراق قرضه ارزی» است که قرار است به عنوان پیش‌فروش نفت به مردم عرضه شود. دولت در این مقطع، به دنبال جمع‌آوری نقدینگی و ارز در دست مردم است و البته به صورت خوش‌بینانه، این تصور وجود دارد که 30 میلیارد دلار ارز به صورت خانگی نگهداری می‌شود و می‌توان با این اوراق این ارزها را جمع‌آوری کرد. باتوجه به اینکه طرح یاد شده در جلسه شورای عالی اقتصادی در خرداد ماه سال جاری به تصویب رسیده، برای اجرا نیاز به مجوز رهبری نیز دارد. هر چند که پیگیری‌ها نشان می‌دهد تاکنون این مجوز صادر نشده است. اما به‌طور کلی، اگر این طرح اجرایی شود شکل جدیدی از «اوراق قرضه» خواهد بود که به صورت «ارزی» است. اینکه در جامعه امروزی که ارزش پول ملی در آن روزانه و ساعتی «حساب» می‌شود چگونه قرار است مردم به صورت «دلاری» اوراق قرضه بخرند موضوع دیگری است که در جای خود باید به آن پرداخته شود.
تجربه شکست ‌خورده
این برنامه دولت، شباهت تام و تمامی به برنامه انتشار اوراق قرضه توسط دولت مصدق در یکم دی ماه سال 1330 دارد که در آن زمان نیز ‌دولت تلاش می‌کرد تبعات ناشی از تحریم فروش نفت و کمبود نقدینگی را کاهش دهد و کنترل کند. در پیامی که شامگاه شنبه سی‌ام آذر ماه 1330 همزمان با شب یلدا از رادیو برای مردم فرستاد و فردای آن روز در روزنامه اطلاعات منتشر شد، خاطرنشان کرد: «... با خرید برگ‌های قرضه ملی گذشته از اینکه در بهبود وضع مالی دولت کمک موثر می‌کند برای آتیه فرزندان خود نیز سرمایه و اندوخته‌ای فراهم سازید. پرداخت برگ‌های قرضه ملی و جایزه آن طبق قانون بیست و ششم مرداد ماه 1330 از طرف دولت تعهد شده است و کوپن‌های جایزه اوراق قرضه از ابتدای سال دوم در باجه‌های تمامی بانک‌ها به حساب دولت قابل پرداخت است و اصل قرضه را هم بعد از دو سال می‌توانند بابت هر نوع بدهی که به دولت داشته باشند از قبیل مالیات و حقوق گمرکی و سایر عوارض حساب کنند. روزنامه اطلاعات در شماره 5 دی ماه 1330 می‌نویسد: «10 روز اول عرضه اوراق قرضه با استقبال ارایه شد. اما روزهای بعد نشان داد که میزان خرید اوراق از پیش‌بینی دولت بسیار پایین‌تر بود! چنانچه پیش‌تر قرار بود هر برگ از این اوراق 500 ریال باشد و در چهار ردیف، هر ردیف 500 میلیون ریال به فروش برسد، اما عملا فقط ردیف اول منتشر شد.» درباره دلیل این استقبال پایین مردم از اوراق قرضه نفتی نیز فرشید خدادادیان در کتاب «روایت نفت» نوشته است: «کشور فقیر بود و روزبه‌روز هم بر اثر قطع عایدات نفت فقیرتر می‌شد. افراد مرفه و ثروتمند چندان تمایلی به یاری دادن دولت نداشتند و نرخ بهره اوراق نیز بسیار کمتر از نرخ بهره رسمی و غیررسمی بازار بود.»
خدا به ‌خیر کند!
فارغ از برنامه دولت که به صورت «سورپرایز بزرگ» قرار است اعلام شود و هنوز نمی‌توان به‌درستی درباره آن نظر داد و باید منتظر جزییات بیشتر بود، ‌طرح «معما»ی سریالی تیم اقتصادی و شخص رییس دولت، اما با واکنش مثبتی در محافل اقتصادی روبه‌رو نشده است. اطلاع‌رسانی دولت درباره «سورپرایز» اقتصادی هفته، یادآور تکنیک شرکت‌های هرمی برای جذب مشتری است که ابتدا کنجکاوی فرد را برمی‌انگیزانند و سپس بعد از مدت‌ها که فرد به منتهی‌الیه کنجکاوی برای «آن شغل موردنظر و پرسود» رسید از «سورپرایز» خود رونمایی می‌کنند که البته در بیشتر موارد به ناامیدی مضاعف نیز می‌انجامد.
حال سوال این است که اگر گمانه‌زنی‌ها درباره گشایش اقتصادی به اتفاقی بزرگ ختم نشود، چه نتیجه‌ای جز عصبانی‌تر کردن جامعه که در ماه‌های اخیر فشارهای اقتصادی جدی را تحمل کرده خواهد داشت؟ برخی کارشناسان منتقد این رفتار دولت می‌گویند، در شرایطی که باقی ماندن مشکلات اقتصادی و ناموفق بودن طرح‌ها، شرایط را برای اقشار کم‌درآمد جامعه دشوار کرده است، مطرح کردن وعده‌هایی مبنی بر اینکه در روزهای آینده اتفاقی بزرگ رخ خواهد داد، اقشار مختلف جامعه را که زیر فشار خردکننده تحریم‌ها، فساد و رانت و فضای نامساعد کسب و کار قرار دارند؛ ناامیدتر، عصبانی‌تر و دلزده‌تر می‌کند. امروز مردم نیاز دارند که ببینند مسوولان اجرایی فضای زندگی آنها را درک کرده و برمبنای آن تصمیم می‌گیرند و در این مسیر مطرح کردن پازل و معما چندان نتیجه مثبت ندارد. گمانه‌زنی‌های مختلفی که در این روزها مبنی بر تصویب لوایح FATF، بازگشت ارزهای صادراتی و بلوکه شده و حتی همین انتشار اوراق قرضه مطرح می‌شود در عمق زندگی مردم تغییری ایجاد نمی‌کند و مردم بیش از آنکه به وعده نیاز داشته باشند، تصمیمات جدی می‌خواهند که شرایط آنها را تغییر دهد. اگر تصمیم جدی گرفته شود حتی به اطلاع‌رسانی نیز احتیاج ندارد و با اجرایی شدنش، مردم خودشان متوجه تغییر می‌شوند. عجیب‌ترین بخش ماجرا در «گشایش بزرگ اقتصادی» این است که یکی از مشاوران دولت در شبکه‌های مجازی از مردم می‌خواهد «یک هفته دیگر برای تصمیم‌گیری صبر کنند تا اتفاقات بزرگی که در راه است را ببینند.» آن‌هم در کشوری که به دلایل مختلف و شرایط نامساعد اقتصادی، از تضاد منافع گرفته تا محدودیت‌های کسب و کار به دلیل شیوع کرونا، از بلوکه شدن منابع ارزی و التهاب در بازارهای مختلف مصرفی و سرمایه‌ای تا نارضایتی اجتماعی، مردم اصولا «قدرت تصمیم‌گیری» آن‌چنانی ندارند که بخواهند «آن را یک هفته عقب بیندازند.» فراموش نکنیم که سال جاری، به عنوان «جهش تولید» نامگذاری شده و مشخص نیست در چنین سالی که بنگاه‌های تولیدی با ده‌ها مشکل ریز و درشت مواجهند طرح «معما» و «پازل» چه جایگاهی دارد و چه کمکی به آنها می‌کند؟ این صحبت‌های داود سوری، ‌اقتصاددان، عضو هیات علمی دانشگاه شریف نیز جالب توجه است که می‌گوید: «مگر کادوی تولد یا ازدواج است که بدون مشورت و بدون مقدمه برنامه‌ای گشایش‌دهنده در سطح کلان مطرح و اجرا کرد! این چه گشایش اقتصادی است که وعده سورپرایز آن برای هفته بعد داده می‌شود؟ این طرز تفکر از نتیجه آن خطرناک‌تر است! خدا به‌خیر کند!»