بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
نصرت‌الله تاجیک/ گزارش اخیر نیویورک‌تایمز در این اوضاع کرونایی و مشکلاتی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا در این زمینه در داخل امریکا دارد، نیازمند بررسی همه‌جانبه و دقت بیشتر بین‌بخشی سازمان‌های ذی‌ربط داخلی است. امریکا هیچ نقش و سمتی در برجام ندارد زیرا با دستور اجرایی رییس‌جمهور امریکا آن را ترک، در جلسات مشترک برجام شرکت نکرد و با اعاده تحریم‌ها و اعمال تحریم‌های جدید به ایران برجام و قطعنامه شماره 2231 پشتیبانش را نیز نقض کرده است. اما امریکا باید تبعات و مسوولیتش را بپذیرد و این نیازمند کار حقوقی منسجم و فعالیت سیاسی مانند لابیگری با سایر کشورها و از جمله کشورهای باقیمانده در برجام مانند اروپا و مخصوصا چین و روسیه است تا جلوی هر گونه زد و بند و نیز توجیهات امریکا یا حتی توجیه احتمالی روش‌های دفع افسد به فاسد خود این دو کشور گرفته شود. فعلا فقط یادداشت نیویورک‌تایمز است که هم غیررسمی و شاید برای گمانه‌زنی و بررسی عکس‌العمل‌ها و بازخوردهاست و هم در این گزارش حرفی از بازگشت امریکا به برجام نیست. محتوای گزارش نیز به جز دو، سه نکته، چیز جدیدی نیست و چند ماه پیش در اواخر سال گذشته میلادی در میانه روند کاهش تعهدات برجامی توسط ایران این بحث استفاده امریکا از راهکار برجام برای تداوم تحریم‌های قبلی و از جمله تحریم صدور تسلیحات متعارف به ایران، بدون رفتن به شورای امنیت که امریکا مانع چین و روسیه را در برابر خود می‌دید، مطرح شد. البته بحث جناح‌های تندروی داخلی جمهوریخواهان و امتیازاتی که می‌خواهند از ترامپ بگیرند نیز در این روند مطرح است. طبق این گزارش امریکا قصد دارد با ارایه یک توجیه حقوقی ادعا کند که طبق قطعنامه 2231 همچنان مشارکت‌کننده (participant) در برجام است و حق استفاده از مکانیزم ماشه را دارد!
پس هدف امریکا از این اقدام فشار آوردن به سایر اعضای شورای امنیت است تا قطعنامه دیگری که برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران آماده کرده را بپذیرند؛ گویا روز گذشته امریکا یک پیش‌نویس جهت تمدید تحریم سازمان ملل متحد در مورد فروش سلاح‌های متعارف به ایران که در اکتبر آینده منقضی می‌شود با دستاویز قرار دادن 5 مرحله کاهش تعهدات برجامی توسط ایران به عنوان نقض برجام بین تعداد محدودی از اعضای شورای امنیت توزیع کرده است. اما از آنجا که حدس می‌زند دو کشور روسیه و چین آن را وتو کنند؛ لذا قصد دارد در صورت رد این قطعنامه از مکانیزم ماشه برای بازگشت تمامی تحریم‌های شورای امنیت استفاده کند. مقام‌های حرفه‌ای وزارت خارجه امریکا که خود به بی‌پایه بودن این «نظریه حقوقی» و به رویکرد و اهداف سیاسی آن واقفند تحت فشار عناصر تندرو در کنگره گام در این وادی نهاده و پمپئو و ترامپ را در چاه ویلی رها خواهند کرد، در توجیه حق خود برای استفاده از مکانیزم ماشه به یکی از سخنرانی‌های اوباما که ترامپ به دنبال از بین بردن تمامی میراث وی است، اشاره کرده‌اند که گفته بود اگر ایران به تعهدات خود عمل نکند امریکا می‌تواند تمامی تحریم‌های شورای امنیت را با استفاده از مکانیزم ماشه باز گرداند! اما در مقابل مقام‌های دولت ترامپ نیز بارها اعلام‌ کرده‌اند که این کشور از برجام خارج شده است.
اگر چه آسوشیتدپرس نوشته که مقام‌های امریکایی گفته‌اند واشنگتن قصد دارد این قطعنامه را در ماه آینده میلادی که استونی به عنوان متحد ناتویی امریکا ریاست دوره‌ای شورای امنیت را به عهده می‌گیرند، به رای بگذارند اما معلوم نیست که‌ به غیر از فشار، تهدید و تطمیع امریکا از چه راهی می‌خواهد توجیه کند که هنوز در برجام هست و هنوز حق‌ استفاده از آن را دارد؛ لذا با توجه به مشکلات حقوقی چنین توجیهاتی که بیشتر بستر سیاسی برای سوءاستفاده از برجام دارد می‌تواند تبعات زیادی برای شورای امنیت داشته باشد. البته با توجه به اوضاع کنونی بین‌المللی و مشکلات ترامپ با چین و روسیه اگر حتی متحدان اروپایی امریکا از ادامه تحریم تسلیحاتی ایران حمایت کنند بعید است روسیه یا چین به چنین قطعنامه‌ای رای مثبت بدهند. البته در محافل دیپلماتیک بین‌المللی و مخصوصا در میان حقوقدانان اینکه امریکا بتواند چنین توجیه حقوقی را جا بیندازد نه تنها شک و شبهه وجود دارد، بلکه در این اوضاع کرونایی و مشکلاتی که ترامپ در داخل و خارج دارد بعید است موفق شوند! و شاید هم به همین دلیل است که می‌توان این اقدام نیویورک‌تایمز را مقدمه یک نظرخواهی دانست! جامعه جهانی هم بعید است از چنین ایده‌ای که ترامپ و تیمش در سر دارند و می‌خواهند از برجام در جهت تحقق اهداف خود استفاده ابزاری کنند، حمایت کند زیرا با حضور امریکا در برجام، ترامپ درصدد تهدید به استفاده از snapback در برجام یا بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین و از جمله تداوم تحریم صادرات تسلیحات متعارف به ایران خواهد بود و ایران هم متقابلا سناریوهایی برای رویارویی مانند تهدید به خروج کامل از برجام و حتی خروج از NPT را مورد بررسی و عملیاتی خواهد کرد زیرا به دلیل غیرقابل اعتماد بودن امریکا و عدم شفافیت اهدافش، در صورتی‌که این کشور بخواهد دوباره به برجام برگردد یا باید به خواست‌های ایران از جمله پذیرش مسوولیت ترک برجام و عواقب آن از جمله لغو کلیه تحریم‌ها و تادیه خسارات وارده به مردم و دولت ایران تن دهد یا حتی اگر راهکاری برای برگشت کشوری که یک موافقتنامه بین‌المللی را نقض کرده در برجام یا کنوانسیون‌های بین‌المللی تعبیه شده باشد که تا حد زیادی جای شک وجود دارد، ایران تداوم حضورش در برجام را که دیگر بی‌خاصیت خواهد شد و هزینه‌اش از خروج از NPT کمتر است را مورد بررسی قرار خواهد داد؛ لذا ایران باید سناریوهای متفاوتی را بررسی و همه گزینه‌ها را روی میز داشته باشد. انشاالله