بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - روزنامه شهروند / «امسال شرایط سختی داشتیم، چون اتفاقاتی در جامعه رخ داد و فیلمسازان که احساسی و عاطفی هستند، واکنش‌هایی داشتند. رسانه‌های خارجی هم روی این مسأله کار کردند تا جشنواره‌های فجر در حوزه‌های مختلف سینما، موسیقی، تئاتر، تجسمی و... برگزار نشود. برخی از فیلمسازان می‌گفتند با آنها تماس گرفته می‌شود و می‌گویند اگر در جشنواره شرکت کنند، خائن هستند! حتی با برخی گزینه‌های ما برای داوری نیز چنین تماس‌هایی گرفته شده بود. من تشکر می‌کنم که فیلمسازان فیلم‌های‌شان را شرکت دادند». اینها سخنان دبیر جشنواره فیلم فجر است. صحبت‌هایی شاید برای تلطیف فضای سینما، بعد از حواشی و جنجال‌های سریالی که حتی بعد از مراسم اختتامیه جشنواره نیز ادامه پیدا کرده‌اند- که انگار قرار نیست حواشی‌اش به نقطه پایان برسد. آن‌هم درحالی‌ که پنج روز از برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره فیلم گذشته، جشنواره‌های موسیقی و تجسمی کارشان را آغاز کرده و سینما را قاعدتا از صدر اخبار به حاشیه رانده‌اند، بحث فیلم‌های اکران نوروز و تعبیه سازوکاری منطقی‌تر برای انتخاب ترکیب اکران‌های مهم (از جمله نوروز) تبدیل به مطالبه‌ای پررنگ از سوی سینماگران شده و ادامه اکران فیلم‌های روی پرده نشان از بازگشت سینما به روند حرکتی نرمال خود دارد، اما ادامه جنجال‌ها و حواشی رسانه‌ای جشنواره فیلم فجر، به‌خصوص وقایعی که در اختتامیه جشنواره رخ داد و سپس اعتراضات دنباله‌دار عوامل فیلم‌ها به جایزه‌نگرفتن‌شان نشان از عمق و شدت بحران دارد، تا حدی که دبیر جشنواره را به برنامه‌ای تلویزیونی کشانده و مجبور به پاسخگویی می‌کند.
جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر حواشی زیادی داشت. حاشیه‌هایی که از مدت‌ها پیش از آغاز جشنواره در رسانه‌ها مطرح شدند و تا همین امروز که چند روزی از پایان جشنواره گذشته است، ادامه یافته‌اند. حواشی و جنجال‌هایی که از تحریم اعتراضی شماری از سینماگران سرشناس آغاز شد، به نحوه انتخاب فیلم‌ها و بیرون‌ماندن شماری از فیلم‌ها مانند عنکبوت (که بعدتر، نمایش آن برای رسانه‌ها این انگاره را ثابت کرد که حضورنداشتن در جشنواره ربطی به کیفیت و ارزش‌های داشته و نداشته‌اش ندارد) رسید، موضوعاتی چون حضور فیلمی مانند خورشید (که به‌رغم تأکید آیین‌نامه جشنواره مبنی بر بازبینی فیلم‌های آماده، در نیمه اول جشنواره هنوز کامل نشده بود) و داوری‌نشدن فیلمی چون پسرکشی را شامل شد، به اعتراضات جهت‌دار منتقدان تلویزیونی و به‌خصوص عوامل برنامه‌ای خاص که علنا علیه کلیت سینمای ایران موضع گرفته‌اند، ختم شد و درنهایت در مراسم پایانی نیز به حواشی مرتبط با اعطای جایزه به هنرمندان تحریمی و حضورنداشتن سعید ملکان و عوامل دیگر فیلم روز صفر در سالن انجامید. بگذریم از شایعه افشای نتایج نهایی، که باعث شده بود عده‌ای از سینماگران زحمتِ آمدن به مراسم اختتامیه را به خودشان ندهند. سریالی از حواشی پردامنه و پربازتاب، که درنهایت خود جشنواره و فیلم‌هایش را به حاشیه راندند و خود را در خاطرات سینمادوستان جای دادند. چندان که الان اگر عکس‌های مرتبط با موضوع جشنواره سی‌وهشتم را در یکی از موتورهای جست‌وجو سرچ کنید، بیش و پیش از فیلم‌ها و مراسم پایانی، عکس صندلی‌های خالی گروه روز صفر را در سالن اختتامیه خواهید دید، که در روز اختتامیه عکاسان رسانه‌های مجازی به اصرار در خروجی سایت‌ها و کانال‌های خود قرار دادند.
بعد از اختتامیه نیز حواشی با همان سرعت و شدت ادامه یافته است. از انواع و اقسام انتقادات به عدم پخش بعضی از مراسم اختتامیه در تلویزیون گرفته تا افشای مخالفت دبیر جشنواره با جایزه‌گرفتن فرامرز قریبیان و مخالفت سعید راد با جایزه‌گرفتن جواد عزتی. از انتشار اعتراضات رسانه‌ها و چهره‌های خاص به جایزه‌دادن به پیمان معادی گرفته تا انتشار اخباری مبنی بر برخورد قریب‌الوقوع سازمان سینمایی با سعید ملکان و فیلم روز صفر.
محمدمهدی عسگرپور یکی از داوران جشنواره فجر دلیل اصلی بیشتر انتقادات و اعتراضات به داوری‌ها را این موضوع می‌داند که «برخی از سینماگران دریافته‌اند که می‌توانند از فضای جشنواره برای معامله و سرزبان انداختن خود و فیلم‌شان استفاده کنند» . عسگرپور که خود درچند دوره از جشنواره دبیری این رخداد را برعهده داشته، با اشاره به اینکه داوران گلادیاتورهای جشنواره نیستند، می‌گوید که «با جشنواره‌ای مواجه هستیم که مشابهی در دنیا ندارد. مخاطبان سینما از طیف‌های مختلفی هستند. برخی بولتن‌نویسند، برخی علاقه‌مند و برخی منتقد. برخی سینماگران دریافته‌اند که می‌توانند از فضای جشنواره برای معامله و روی زبان‌انداختن خود و فیلم‌شان استفاده کنند!». عسگرپور که به‌عنوان دبیر دوره بیست‌ویکم جشنواره فیلم فجر از تعداد جایزه‌های این جشنواره کاسته بود، عقیده دارد که «برای دلخوشی اهالی سینما تعداد جایزه‌ها را اضافه کرده‌اند تا کمتر مورد بازخواست قرار گیرند».
محمدمهدی عسگرپور درباره شایعات منتشرشده مبنی بر مخالفت شدید سعید راد با اهدای سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل به جواد عزتی برای فیلم آتابای، این اتفاق را نه تأیید و نه تکذیب می‌کند: «این‌جور بحث‌ها با حضور شخص سعید راد قابل طرح است»؛ که می‌تواند به معنای تأیید تلویحی اختلافات درونی داورها باشد.
حجم و شدت انتقادات به کلیت جشنواره، آرای داوران و به‌خصوص صندلی‌های خالی سعید ملکان و گروهش چنان بود که ابراهیم داروغه‌زاده دبیر جشنواره، ناچار شد در برنامه بهروز افخمی حضور یافته و به صراحت به این مسأله واکنش نشان دهد. در پاسخ به صحبت‌های افخمی که ادعا داشت «امسال نتوانستم در تیم داوران باشم اما اگر عکس‌العمل درستی برای حرکت ملکان وجود نداشته نباشد، داوری جشنواره را هیچ‌گاه قبول نخواهم کرد»، داروغه‌زاده با اشاره به اینکه «امسال نمی‌خواستم دبیری جشنواره را بپذیرم، اما بحث‌های تحریم که پیش آمد، انگیزه‌ای برایم به وجود آورد که حضور داشته باشم» گفت: « سعید ملکان توهینی نکرده. او از تهیه‌کنندگان خوب سینماست و در سه دوره‌ای که من دبیر بودم، سه فیلم خوب تنگه ابوقریب، تختی و روز صفر را به جشنواره آورده است. در ثانی اعتراض ملکان به دبیر جشنواره بود، نه داوران، که چرا مثلا فردی که گفته است به جشنواره نمی‌آید، داوری شده است ».
داروغه‌زاده درباره شایعه احتمال رأی‌گیری دوباره جوایز نیز که اول‌بار از زبان فرشته طائرپور مطرح شد، گفت: «رأی داور نهایی است، ممکن است جوایز نقدی را پرداخت نکنند یا درباره سیمرغ بگویند تا نامه‌ای نوشته نشود و رسما عذرخواهی نکند، سیمرغ داده نمی‌شود اما تغییر رأی درست نیست.»
دبیر جشنواره درباره کلیت داوری‌ها و اهدای سیمرغ نیز توضیح داد که «وقتی کاندیداها را اعلام کردیم، ٩٠‌درصد رسانه‌ها می‌گفتند نظر داوران درست بوده و حتی بعد از جوایز خیلی‌ها می‌گفتند خوب بوده است و امسال حتی فیلم‌های لوباجت (کم‌هزینه) هم جایزه گرفتند و خیلی‌ها دوست دارند این فیلم‌ها را هم ببینند».
داروغه‌زاده درباره «آتابای» نیز که به عقیده بسیاری از منتقدان بهترین فیلم جشنواره بود، اما هیچ جایزه‌ای دریافت نکرد، گفت: «آتابای» فیلم خوبی بود که در برخی از رشته‌ها کاندیدا شد اما اتفاق لازم در هیچ‌یک از رشته‌ها برایش رخ نداد.» دبیر جشنواره دلیل اهدانشدن جایزه فیلمنامه اقتباسی را هم ساخته‌نشدن فیلم اقتباسی عنوان کرد.
مگر می‌شود همه جایزه بگیرند؟!
شاهین امین، منتقد و روزنامه‌نگار با نام‌بردن از بزرگانی چون عباس کیارستمی، کیانوش عیاری، رخشان بنی‌اعتماد، رضا میرکریمی و فیلم‌هایی چون درباره الی و بسیاری فیلم دیگر که در‌ سال حضور در جشنواره جایزه نبردند و هیچ‌گاه هم مسأله‌شان سیمرغ نبوده، گفت: «ما انتظارمان از جشنواره فیلم فجر بالا رفته است. همه انتظار دارند خواسته‌هایشان در جشنواره مرتفع شود. توقع دارند درجشنواره به تعداد، جایزه ببرند! همه شرکت‌کنندگان در جشنواره فیلم فجر توقع جایزه دارند و گاهی همه، حتی کسانی که جایزه هم گرفته‌اند، اعتراض می‌کنند. چه اتفاقی افتاده که همه معترضند»؟!
پولاد امین