بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - صبح نو / متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
چند روز پس از آنکه تروئیکای اروپایی به بهانه «نقض توافق از سوی ایران» مکانیسم حل‌و‌فصل اختلافات موسوم به ماشه را فعال کرد، رییس مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که مجلس برای مقابله با این اقدام، طرحی آماده دارد.
طرح آماده مجلس
علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی در ابتدای جلسه علنی روز گذشته (یکشنبه) مجلس شورای اسلامی، با اشاره به نقض عهد اروپایی‌ها و فعال‌کردن مکانیسم ماشه از سوی ایشان اظهار داشت: «اهل تهدید نیست و بیش از یک سال و اندی از رفتار خصمانه آمریکا در مساله هسته‌ای می‌گذرد و اروپا صرفاً بیانیه‌ای سیاسی داده است اما با صراحت اعلام می‌کنیم که اگر اروپا به هر دلیلی رفتاری غیرعادلانه در استفاده از ماده‌37 توافقنامه هسته‌ای داشته باشد، آن‌گاه جمهوری اسلامی ایران تصمیم جدی در همکاری با آژانس خواهد گرفت و طرح آن در مجلس شورای اسلامی آماده است.» لاریجانی در حالی از طرح آماده مجلس برای مقابله با زیاده‌خواهی‌های سه کشور اروپایی سخن گفت که برخی نمایندگان بر لزوم خروج ایران از NPT تاکید دارند. در این‌باره محمود صادقی، نماینده اصلاح‌طلب مجلس درباره پیشنهاد خود مبنی بر احتمال ارائه طرح خروج از پیمان منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای گفت: «موضوع خروج از‌NPT قبلاً نیز چندین‌بار به صورت مستقیم و غیرمستقیم مطرح شده است. نکته‌ای که برای بنده در تهیه پیش‌نویس طرح خروج از‌NPT اهمیت داشت، زمزمه‌هایی بود که در خصوص اجرای مکانیزم ماشه مطرح می‌شد و می‌شود.» اگر طرح خروج ایران از NPT یا حتی مساله منع نظارت آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران عملیاتی شود، دیگر آخرین رشته‌های وابستگی و تعهد ایران نسبت به برجام بریده خواهد شد و ایران علی‌رغم میل باطنی و به‌دلیل بی‌تعهدی اروپا، رسماً از برجام خارج خواهد شد.
دلیل، تعرفه بود نه نقض عهد
روز سه‌شنبه 24‌دی‌ماه بود که تروئیکای اروپایی شامل سه کشور عضو برجام یعنی فرانس، انگلیس و آلمان در بیانیه‌ای مشترک، مکانیسم حل اختلاف در این معاهده موسوم به ماشه را به بهانه «نقض توافق از سوی ایران» فعال کردند. در بیانیه آن‌ها چنین آمد: «با توجه به اقدامات ایران ما هیچ انتخاب دیگری نداشتیم جز اینکه امروز نگرانی‌های خود را در رابطه با اینکه ایران دیگر به تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) عمل نمی‌کند، نشان دهیم و طبق مکانیسم حل اختلاف، مطابق با بند‌36 در برجام این مسأله را به کمیسیون مشترک ارجاع دهیم.» یک روز پس از این بیانیه، نشریه واشنگتن‌پست آمریکا با انتشار گزارشی، نیت اصلی اروپایی‌ها در فعال کردن سازوکار ماشه را برملا کرد. واشنگتن‌پست اعلام کرد که چند روز پیش از آنکه کشورهای اروپایی مکانیسم حل‌و‌فصل اختلافات را فعال کنند، دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده آن‌ها را تهدید کرده چنانچه رسماً ایران را به نقض توافق هسته‌ای‌2015 متهم نکنند، تعرفه‌ای 25درصدی بر خودروهای اروپایی صادرشده به آمریکا، وضع خواهد کرد. در همین باره، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان بامداد روز پنج‌شنبه با اشاره به گزارش واشنگتن‌پست درباره تهدید بریتانیا، فرانسه و آلمان از سوی ترامپ برای اجبار آن‌ها به فعال کردن سازوکار حل اختلاف در برجام، اروپا را به تسلیم شدن در برابر ایالات متحده آمریکا متهم کرد. ظریف در توییتی تصریح کرد: «تسلیم اروپا مقابل آمریکا مسجل شد. تروئیکای اروپایی بقایای برجام را برای اجتناب از تعرفه‌های جدید ترامپ، فروخت. دوستان من، فایده‌ای ندارد. شما فقط اشتهای او را باز کردید. قلدر دبیرستان خود را به یاد دارید؟ اگر می‌خواهید که شرافت خود را بفروشید، بفرمایید. اما ژست اخلاق و قانون به خودتان نگیرید. که آن را ندارید.»
حجت‌الاسلام حسن روحانی، رییس‌جمهوری در جلسه روز چهارشنبه سپری شده هیأت وزیران نیز به اقدام غیرقانونی اروپایی‌ها در فعال کردن ماشه واکنش نشان داد. او با بیان اینکه «اروپا و آمریکا باید به تعهدات خود بازگردند» و نیز با اشاره به ماهیت کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی ایران، گفت: «آنچه ما انجام دادیم، اولاً قابل بازگشت است دوما هرکاری انجام می‌دهیم با نظارت آژانس است. کشوری هستیم که پادمان و پروتکل الحاقی را اجرا می‌کند و بازرسان آژانس و دوربین‌های آن‌ها در مراکز غنی‌سازی ماست. وی همچنین خطاب به اروپایی‌ها تاکید کرد: اگر قدم اشتباهی بردارید ضرر خواهید کرد، راه درست این است که به برجام برگردید.» رییس‌جمهوری کشورمان تصریح کرد: «آن نخست‌وزیر در لندن نمی‌دانم چگونه فکر می‌کند، می‌گوید برجام را بگذاریم کنار و طرح ترامپی را اجرا کنیم، ترامپ جز نقض عهد و قراردادهای بین‌المللی کاری نمی‌کند.»
چرا ماشه فعال شد؟
آمریکایی‌ها در حالی سه کشور اروپایی عضو برجام را به فعال کردن سازوکار ماشه مجاب کرده‌اند که واشنگتن خود را برای آغاز مذاکرات جدید با تهران آماده می‌کند؛ موضوعی که البته با دست رد مقامات کشورمان مواجه شده است. دقیقاً در روز صدور بیانیه مشترک سه کشور؛ بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا با بیان اینکه «اگر بخواهیم برجام را از بین ببریم، باید جایگزینی برای آن داشته باشیم»، اعلام کرد که طرح دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا درباره برنامه اتمی ایران می‌تواند جایگزین توافق هسته‌ای برجام شود. با این حال ظریف، وزیر امور خارجه سه روز پیش در سخنانی در شهر دهلی‌نو، درباره جایگزینی طرح ترامپ به جای توافق برجام گفته بود: «ما به هیچ عنوان در مورد توافقنامه‌ای جدید مذاکره نخواهیم کرد.» زیاده‌خواهی و میل به کسب امتیازات فزون‌تر را می‌توان اصلی‌ترین علت برای فعال کردن اخیر مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی عضو برجام دانست. وضع محدودیت‌های موشکی، مقابله با دفاع منطقه‌ای ایران و دائمی کردن برخی محدودیت‌های هسته‌ای، از جمله اصلی‌ترین خواسته‌های سه کشور اروپایی است. درواقع این سه کشور، به نمایندگی از آمریکا درصدد هستند که یک دو راهی را در برابر ایران ترسیم کنند؛ به این معنی که یا ایران را به شورای امنیت بکشانند و در نتیجه تحریم‌ها را بازگردانند یا تن به زیاده‌خواهی‌های آن‌ها داده و عقب‌نشینی‌های جدیدی را متحمل شویم. به این شکل، توافق برجام بنا به خواسته آمریکا، به توافق ترامپ مسخ خواهد شد.
نباید از نظر دور داشت که تحریم‌های شورای امنیت نسبت به تحریم‌های آمریکا دارای اهمیت کمتری است. امروز ایالات متحده آمریکا بیشترین و شدیدترین تحریم‌های طول تاریخ را علیه ایران
وضع کرده است؛ از تحریم کاتسا، آیسا و ویزا گرفته تا تحریم رهبر معظم انقلاب، وزیر امور خارجه، تحریم‌های حوزه نفتی و بانکی. به این ترتیب حتی اگر هر 6 قطعنامه شورای امنیت علیه ایران نیز بازگردد، باز وزن و عیاری کمتر از تحریم‌های آمریکا خواهند داشت. بنابراین نباید با اعمال دوباره تحریم‌ها، افکار عمومی ایرانیان را دچار رعب کرد تا از این طریق، باب مذاکرات جدید باز شود.
ماشه چیست و چگونه فعال می‌شود؟
مکانیسم ماشه (Snapback) در راستای حل‌اختلاف پیش‌بینی شده در برجام، فرآیندی است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. این کمیسیون، در چارچوب برجام و با هدف نظارت بر اجرای آن تأسیس شده است. اگر در بازه زمانی 35‌روزه، موضوع شکایت آنگونه که شاکی می‌خواهد حل و بررسی نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به‌عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد. همچنین شاکی می‌تواند با آگاه‌سازی شورای امنیت سازمان ملل درباره حل نشدن موضوع شکایت، عدم اجرای چشمگیر آن را متضمن شود.
پس از آن، شورای امنیت نیز 30‌روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به‌طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این ساز‌و‌کار، مکانیسم ماشه (Snapback) یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند.