بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سارا معصومی | برجام دوباره اروپایی‌ها را دور هم جمع کرد. یک هفته پس از آنکه ایران طبق اعلامیه از پیش تعیین شده گام چهارم کاهش تعهدات برجامی را برداشت، وزرای خارجه کشورهای اروپایی در نشستی احتمالا برای آخرین بار به ریاست فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شرکت کردند تا درباره طیف وسیعی از مسائل به رایزنی‌ بپردازند. هر چند اوضاع سیاسی در بولیوی، ونزوئلا، افغانستان، سودان و عملیات ترکیه در شمال سوریه هم جزو سرفصل‌های این رایزنی‌ بودند اما بحث ایران در مرکز توجه رسانه‌ها قرار داشت و تقریبا تمام وزرای خارجه حاضر در بروکسل پیش از آغاز جلسه مقابل دوربین خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی با این سوال‌ها روبه‌رو شدند که فرجام برجام چه خواهد شد؟ آیا اروپا به کاهش تعهدات برجامی ایران واکنش عملی نشان خواهد داد؟ آیا اروپا از مکانیسم‌های موجود در برجام به شمول «مکانیسم ماشه» (بازگرداندن قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران) استفاده خواهد کرد؟
پاسخ به پرسش‌هایی از این جنس نه برای وزرای خارجه سه کشور اروپایی حاضر در برجام و نه برای دیگر همتاهای آنها در کشورهای اروپایی آسان نیست، چراکه نه تنها اروپا بیش از 500 روز پس از کناره‌گیری امریکا از برجام نتوانسته 11 وعده‌ای را که به ایران داده بود عملی کند، بلکه رایزنی‌های امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه با دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا و حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران هم علی‌الظاهر متوقف شده است. تحریم‌های امریکا نه تنها ادامه دارد، بلکه هر روز بر لیست این تحریم‌ها و شدت اجرایی شدن آنها هم افزوده می‌شود و در چنین شرایطی ایران می‌گوید با کاهش تعهدات برجامی در حال بازگرداندن توازن به توافقی است که منفعت اقتصادی برای تهران نداشته است. پیش از آغاز این نشست، در بیانیه اتحادیه اروپا آمده بود که شورا وضعیت امنیت منطقه‌ای در خلیج [فارس] و ایران را مورد بحث قرار می‌دهد. وزارت خارجه فرانسه نیز درباره سوژه‌های مورد بحث در بروکسل بیانیه‌ای صادر و اعلام کرده بود که «وزرا بار دیگر بر اتحاد خود در ارتباط با مساله ایران و تعهدشان به برجام تاکید خواهند کرد. این نشست همچنین فرصتی خواهد بود تا در مورد کمک‌های بالقوه اتحادیه اروپا به تلاش‌ها برای کاهش تنش در منطقه خلیج [فارس] گفت‌وگو کنند.»
پس از اعلام گام چهارم ایران که این‌بار آغاز غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات هسته‌ای فردو را شامل شد، زنگ‌های خطر در بروکسل درباره فرجام برجام و فعالیت‌های هسته‌ای ایران به صدا درآمد و جلسه روز گذشته به نخستین نشست وزرای خارجه اتحادیه پس از اعلام این گام ایران تبدیل شد. در حالی که ایران از اردیبهشت ماه سال جاری رسما اعلام کرد که با پایان یک‌سال صبر راهبردی و فرصت دادن به 1+4 برای عمل به تعهداتش، کاهش تعهدات برجامی را آغاز می‌کند و تاکنون سه مرحله 60 روزه را پشت سر گذاشته است، تعلل اروپا منجر به برداشتن گام چهارم شد که از این بازه 60 روزه نیز 7 روز گذشته است. تهران برداشته شدن تحریم‌های هسته‌ای امریکا یا یافتن راهی از سوی اروپا برای فروش نفت و دریافت درآمد حاصل از آن را تنها ابزاری می‌داند که می‌تواند به ترمزی در مسیر کاهش تعهدات برجامی این کشور منتهی شود. پاسخ اروپا نیز این است که ما تحریم‌های اتحادیه و سازمان ملل را در برجام برداشتیم و از پس جبران تبعات تحریم‌های یک‌جانبه امریکا نیز برنمی‌آییم. در چنین فضایی انتخاب فردو به عنوان گام چهارم ایران از همان نخستین ساعات اعلام آن توسط حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان با واکنش‌های تند و البته شفاهی اروپایی‌ها روبه‌رو شد. امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه بالاترین مقام اروپایی بود که بدون توجه به تعلل اروپا در وفای به تعهدات برجامی ادعا کرد ایران با کاهش تعهدات خود در حال خروج از برجام است. مکرون هرچند کناره‌گیری امریکا از توافق هسته‌ای را عامل اصلی هیاهوی به وجود آمده دانست، اما در ادامه اظهاراتش با سیاست دونالد ترامپ علیه ایران همراهی کرده و تاکید کرد که تهران باید به توافقی جامع که هم فعالیت‌های هسته‌ای این کشور و هم فعالیت‌های منطقه‌ای و توان موشکی آن را شامل بشود، تن بدهد. ادعایی که عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری روز یکشنبه در پاسخ به «اعتماد» آن را بی‌پایه و اساس خوانده و تاکید کرد که اروپا فعلا از عهده همین توافق موجود با ایران هم برنیامده لذا در جایگاهی نیست که از توافقی دیگر سخن بگوید. روز گذشته نیز اظهارنظر اولیه وزرای خارجه کشورهای اروپایی درباره برجام طیف‌های متفاوتی را شامل شد. برخی نظیر وزیر خارجه آلمان در واکنشی عجیب ادعا کردند که اگر روند کاهش تعهدات برجامی ایران متوقف نشود، تحریم‌ها علیه ایران باید بازگردند و برخی نیز نظیر وزیر خارجه لوکزامبورگ بر خویشتنداری بیشتر اروپا و تلاش بر حفظ برجام صحه گذاشتند. با این همه به نظر نمی‌رسد که نه آن اظهارنظرهای تند و تیز و نه حمایت‌های شفاهی از برجام از سوی مقام‌های اروپایی بر اراده سیاسی ایران برای ادامه روند کاهش تعهدات برجامی تاثیری بگذارد.
اروپا از اقدام ایران غافلگیر نشد
«آسوشیتدپرس» در گزارشی درباره نشست روز دوشنبه وزرای خارجه اتحادیه اروپا درباره ایران نوشت: وزرای خارجه اتحادیه دور هم جمع شدند تا راه‌های حفظ برجام را مورد بحث و بررسی قرار بدهند و این در حالی است که برخی کارشناسان می‌گویند می‌توان بازگشت غنی‌سازی به تاسیسات فردو را پایان برجام دانست. برجام برای اتحادیه اروپا به مثابه ابزاری مهم و کلیدی برای صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی است و اروپا از زمانی که دونالد ترامپ به شکل یک‌جانبه از این توافق کنار کشید، تلاش می‌کند این توافق را حفظ کند. با این همه ابتکارهای اقتصادی که اروپا در یک‌سال و اندی گذشته برای نجات برجام به کار بسته کافی نبوده، چراکه بسیاری از بانک‌ها و کمپانی‌ها از ترس تحریم‌های امریکا با ایران کار نمی‌کنند. یکی از راه‌های پیش روی ایران و بازماندگان در برجام استفاده از مکانیسم حل و فصل اختلاف در داخل برجام است. با استفاده از این مکانیسم پنجره‌ای 30 روزه برای رایزنی‌های فشرده به منظور رسیدن به راهکاری مشترک باز خواهد شد. البته برخی فشارهای خارجی از اتحادیه اروپا می‌خواهد که تحریم‌های این اتحادیه علیه ایران را که با برجام ملغی شدند، دوباره برقرار کند. با این ‌همه تعداد قابل توجهی از مقام‌های سیاسی اتحادیه مانند وزیر خارجه لوکزامبورگ اعتقاد دارند که تحریم کاری از پیش نخواهد برد و برای هرگونه واکنش نسبت به ایران باید منتظر گزارش‌های رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ماند. آسوشیتدپرس در ادامه این گزارش نوشت: اروپایی‌ها چندان از واکنش‌های برجامی ایران شوکه نشده‌اند و اعتقاد دارند که از زمان کناره‌گیری امریکا از توافق هسته‌ای انتظار این واکنش را از ایران داشتند.
باز هم حمایت سیاسی از برجام
به گزارش آسوشیتدپرس، پیش از آغاز نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا، «میروسلاو لایچاک» وزیر خارجه اسلواکی در پاسخ به این سوال که آیا اکنون زمان اعمال تحریم‌ها علیه ایران فرا رسیده است؟ به تمجید از توافق هسته‌ای با ایران پرداخته و تاکید کرد که همه باید برای حفظ این توافق تلاش کنند. وزیر خارجه اسلواکی گفت: «ما باید درباره اینکه چطور برجام را نجات دهیم، صحبت کنیم. این یک توافق عالی است و ما (کشورهای اروپایی) باید آن را زنده نگه داریم.»«یپه کوفود» وزیر خارجه دانمارک از جمله افرادی بود که پیش از آغاز نشست وزرای خارجه به انتقاد از رویه ایران در کاهش تعهدات برجامی پرداخته و گفت: «ایران باید کاملا به توافق هسته‌ای (برجام) پایبند باشد، چراکه این پایبندی بهترین گزینه‌ای است که ما برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در اختیار داریم.»«استف بلاک»، وزیر امور خارجه هلند نیز ضمن ابراز نگرانی از کاهش تعهدات برجامی ایران گفت: «ما مطمئنا درباره توافق هسته‌ای ایران گفت‌وگو می‌کنیم. من از رفتارهای ایران بسیار نگرانم و باید بگویم که موضع ایران بسیار نگران‌کننده است.»«هایکو ماس»، وزیر امور خارجه آلمان که کشورش عضو رسمی برجام است پیش از آغاز نشست وزرای خارجه ضمن آنکه خواستار حفظ توافق هسته‌ای شد، گفت: «ما می‌خواهیم توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کنیم. برای این کار، ایران باید به توافق پایبند باشد. در غیر این صورت، ما تمام سازوکارهایی را که در توافق وجود دارد در دسترس خواهیم داشت.» برخی رسانه‌ها عبارت «تمام سازوکار‌ها» را که هایکو ماس از آن استفاده کرد به تهدید وی درباره احتمال استفاده از مکانیسم ماشه تعبیر کردند. «ژان آسل بورن»، وزیر خارجه لوکزامبورگ نیز با انتقاد از رویکردهای اعمال تحریم امریکا علیه ایران گفت، ما نمی‌خواهیم به این شکل این مساله را حل کنیم. ما در برهه کنونی باید منتظر گزارش جدید آژانس بین‌المللی هسته‌ای در خصوص ایران باشیم.
پرهیز موگرینی از تندروی
«فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان نشست وزرای خارجه این اتحادیه در روز نخست در جمع خبرنگاران درباره واکنش اتحادیه به گام چهارم ایران و ادامه روند کاهش تعهدات برجامی ایران گفت: اقدام جدید ایران در زمینه تاسیسات فردو یک نگرانی اصلی است. ما منتظر گزارش آژانس بین‌المللی هسته‌ای درباره ایران هستیم و سپس اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی حاضر در برجام به آن واکنش نشان خواهند داد.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که به زودی این پست را ترک می‌کند، خبر داد که احتمالا جلسه کمیسیون مشترک برجام به زودی برگزار خواهد شد. خبرنگار
وال‌استریت ژورنال در توییترش ضمن اعلام موضع‌گیری‌های موگرینی نوشت که احتمالا نشست کمیسیون مشترک آتی در سطح معاونان سیاسی کشورهای باقیمانده در برجام خواهد بود. در حالی که بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی پس از گام چهارم ایران فضاسازی درباره امکان توسل اروپا به مکانیسم ماشه در برابر اقدام‌های اخیر تهران را پررنگ کردند اما فدریکا موگرینی تاکید کرد که در جلسه روز گذشته در خصوص استفاده از مکانیسم پیش‌بینی شده در برجام برای حل اختلافات بحث نشد و درباره هرگونه اقدامی قرار است در کمیسیون برجام بحث شود. موگرینی در بخش‌های دیگری از اظهاراتش تاکید کرد که جانشین او نیاز به مشورت درباره نحوه مدیریت کردن موضوعات مرتبط با برجام ندارد و خود همه موارد را به خوبی می‌داند. به گزارش فارس، خبرنگاری از موگرینی درباره صحبت‌های روز دوشنبه «حسن روحانی»، در خصوص اینکه ایران با بقای در برجام می‌تواند از مدتی دیگر سلاح بفروشد، سوال کرد که موگرینی پاسخ داد: «در این خصوص اظهارنظری نمی‌کنم.»