بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - فرهیختگان / متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مواضع عجیب و غریب مسئولان ارشد انگار پایانی ندارد، یک روز در یزد و فردا در کرمان و شاید روز بعد در شهری دیگر. یک روز مواضعش در داخل حاشیه‌ساز می‌شود و روز بعد در سیاست خارجی. حسن روحانی که روز یکشنبه در یزد در قامت یک نامزد انتخاباتی ظاهر شده بود و مانند محمود احمدی‌نژاد در انتخابات 88، بگم‌بگم راه انداخت، روز گذشته در سفر به استان کرمان و در جمع مردم رفسنجان وجه دیگری از اظهارات غیردقیق خود را به نمایش گذاشت و درباره برجام حرف‌هایی زد که با دقت در آنها مشخص می‌شود رئیس‌جمهور و مشاورانش در عرصه سیاست خارجی انگارنه‌انگار که تجربه دو سال گذشته را از سر گذرانده‌اند و با واقعیت محض غرب دست و پنجه نرم کرده‌اند.
رئیس‌جمهور روز گذشته و در اجتماع مردم رفسنجان با اشاره به توافق هسته‌ای با 6 کشور و قدرت دنیا و خروج آمریکا از برجام گفت: «شیوه‌های مختلفی پیش‌رو داشتیم که عده‌ای می‌گفتند از توافق خارج شوید، برخی گفتند در توافق بمانید و برخی نیز مسیر میانه‌ای را پیشنهاد کردند که در تجربه متوجه شدیم راه میانه، به‌نفع ماست.»
روحانی با اعلام اینکه با ادامه برجام در سال آینده به یک هدف بزرگ سیاسی، امنیتی و دفاعی دست می‌یابیم، خاطرنشان کرد: «سال‌ها خرید سلاح از سوی ایران طبق قطعنامه سازمان‌ملل ممنوع بود و همچنین نمی‌توانستیم سلاحی بفروشیم و اگر طبق قطعنامه 2231 برجام را حفظ کنیم، سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته خواهد شد و به‌راحتی می‌توانیم سلاح لازم را بخریم یا صادر کنیم که این از آثار مهم برجام است. اگر از برجام خارج شویم ثمرات آن در سال آینده پیش‌رو نخواهد بود و قطعنامه‌های شورای امنیت بازخواهد گشت، ما باید فکر کنیم و ببینیم منافع کشور در کجاست؟ حالا که منافع ما در ماندن است آیا اینکه طرف‌های مقابل دست روی دست بگذارند و به این توافق عمل نکنند و ما یکجانبه صددرصد عمل کنیم، آیا درست است؟ قطعا درست نیست. پس ما یک راه بینابین را انتخاب کردیم. جمهوری اسلامی ایران مسیر بینابینی را انتخاب کرد که برجام را حفظ کند اما در عین حال ما نیز آنچه را در این توافق قرار گذاشته بودیم، پله‌پله کاهش می‌دهیم.»
این اظهارات شاید در نگاه اول فاقد ایراد و حتی صحیح و منطقی هم باشند اما واقع ماجرا این است که نه یک ایراد که چندین ایراد اساسی به این اظهارات و بیان آنها وارد است.
اول از نگاه راهبردی باید به این ماجرا پرداخت. چنانکه قبلا هم نوشته بودیم همان زمان که آمریکا می‌خواست از برجام خارج شود اروپایی‌ها بنا داشتند با تعیین پالایشگاه‌های مشخصی از ایران به میزان قابل‌توجهی نفت خریداری کنند که البته این نیت به‌واسطه اطمینانی که دولتی‌ها به مسئول سیاست خارجی اروپا درخصوص ماندن در برجام دادند، کلا منتفی شد و اروپا از آنجاکه مطمئن بود ایران دست از برجام نخواهد کشید با وجود گذشت 17 ماه از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، به هیچ‌یک از تعهدات خود عمل نکرد. از این‌رو تداوم اطمینان‌دهی به غرب درباره اینکه ایران در برجام خواهد ماند و در هیچ شرایطی قصد خروج از آن را تا یک‌سال آینده که از قضا همزمان با انتخابات آمریکا هم هست ندارد، باعث خواهد شد اروپایی‌ها به عدم وفای به عهد خود ادامه دهند و آمریکا نیز بی‌محابا به فشارهای خود بیفزاید.
دوم از اردیبهشت‌ماه گذشته ایران منتظر نشستن و نگاه کردن را کنار گذاشت و با تدبیر شورای عالی امنیت ملی بنا شد هر 60 روز یک‌بار بخشی از تعهدات خود را در برجام کاهش دهد و این مسیر را تا جایی ادامه دهد که یا اروپایی‌ها به تعهدات‌شان در توافق هسته‌ای عمل کنند یا میزان تعهدات و امتیازات برجام برای ایران متوازن شود. در این مسیر برخلاف آنچه پیش‌بینی می‌شد دولت به‌مراتب گام‌های ضعیف‌تری برداشت و به‌گونه‌ای رفتار کرد که هر ناظری می‌تواند تصویر چندین گام آینده ایران را هم داشته باشد و مطمئن شود حالاحالا‌ها بنا نیست ایران تعهداتش را به‌صورت جدی کاهش دهد. نوع رفتار دولت چه در تعیین اقدامات هر گام و چه حالا سخنرانی رئیس‌جمهور و بیان اینکه ایران بنا دارد تا سال آینده برجام را حفظ کند، اساسا در تعارض و تضاد با گام‌های 60 روزه است و از این وجه هم متعارض با بخش دیگری از اقدامات دولت و شورای عالی امنیت ملی است.
سوم کابینه حسن روحانی از سال 92 تا همین امروز که 6 سال تمام از حضورش در پاستور می‌گذرد، تئوری مشخص و تک‌محوری برای اداره کشور داشت که با وجود عدم توفیق همچنان بر آن پافشاری می‌کند و حاضر به تغییر آن نیست. امید به غرب چه آمریکا و چه اروپا و بنا نهادن سیستم مدیریت کشور بر همین امید و اعتماد بدون مدنظر داشتن حتی احتمالی از بدعهدی و کارشکنی طرف مقابل، در این ایام باعث‌شده نه‌تنها مشکلات اقتصادی حل نشود که با غافلگیری دولت در زمان خروج ترامپ از برجام، مشکلات فراوانی برای مردم پدید ‌آید. از این‌رو باید گفت مشکل دیگر این اظهارنظر تداوم همان چارچوب فکری و نظری اشتباه دولت است و از آنجایی که تا به‌امروز به‌جای موفقیت، شکست‌های پیاپی در پی داشته از این به بعد هم بعید است به‌اصطلاح از آن آبی برای کشور گرم شود.
چهارم ماجرای عدم توجه به تجربه‌های قبلی است. دی‌ماه سال 94 برجام اجرا شد و تنها سه‌ماه بعد از اجرایی‌شدن این توافق، یعنی همان سندی که برای تهیه آن بیش از دو سال در دولت روحانی مذاکره شده بود، اعتراض‌ها از درون دولت نسبت به عدم اجرای تعهدات از سوی طرف مقابل بلند شد. به‌تدریج این اعتراضات با ایجاد تحریم‌ها بیشتر هم شد به‌گونه‌ای که در مجمع عمومی سازمان‌ملل در سال 95، حسن روحانی بخش عمده‌ای از سخنرانی خود را به بدعهدی آمریکایی‌ها اختصاص داد. این بدعهدی البته همچنان‌که همه می‌دانند صرفا به آمریکا مربوط نبود، بلکه شامل اتحادیه اروپا هم می‌شد چنانکه به‌طور محسوسی آنها اجرای برجام را از اردیبهشت سال 97 تاکنون معطل گذاشته‌اند. با توجه به همین سابقه هم باید از حسن روحانی پرسید که مگر طرف‌های مقابل ایران تاکنون به تعهدات‌شان در برجام عمل کرده‌اند که امروز ما بتوانیم به آنها اعتماد کنیم و به مردم قول رفع تحریم‌های تسلیحاتی آن‌هم در اکتبر 2020 یعنی یک‌سال دیگر را بدهیم؟
پنجم پیش از این و دقیقا از زمان انعقاد برجام تاکنون به دفعات کارشناسان به دولت تذکر داده بودند که مکانیسم اعتراض و شکایت در برجام به‌صورت یکجانبه به سود طرف مقابل و به ضرر ایران است. قطعا شنیده‌ایم که مکانیسم درنظر گرفته شده در توافق هسته‌ای به‌گونه‌ای است که یک‌طرف می‌تواند به‌سادگی و با ایستادگی بر سر یک بهانه واهی تا جایی پیش رود که برجام فروریخته و 6 قطعنامه قبلی شورای امنیت سازمان‌ملل احیا شود. این فرآیند که مکانسیم ماشه نام دارد، عطف به بندهای 36 و 37 برجام است و به موضوع نقض عهد طرفین در اجرای توافق و موضوعات اختلافی برمی‌گردد. به این صورت که هریک از اعضای گروه 1+5 سابق و حالا 1+4 به‌تنهایی می‌تواند ظرف مدت 75 روز همه تحریم‌های ایران را بازگرداند. بنابراین با وجود چنین مکانیسمی در برجام اساسا وعده دادن رفع تحریم‌های تسلیحاتی طی یک‌سال آینده بسیار سست و از اساس اشتباه است
ششم وجه داخلی ماجراست. خوب یا بد، خداگاه یا ناخداگاه، به‌دلیل فشار بیرونی یا بی‌تدبیری داخلی، وضعیت امروز اقتصاد کشور و طبعا معیشت و زندگی مردم سخت و دشوار است. حسن روحانی از آنجایی که با وعده حل مشکلات اقتصادی یا همان چرخ سانتریفیوژ بچرخد چرخ زندگی مردم هم بچرخد در سال 92 و ریشه‌کنی فقر مطلق در کشور در سال 96 توانست از مردم رای بگیرد، انتظارهای زیادی در کشور ایجاد کرد و حالا با عدم عمل به این وعده‌ها مردم و حداقل بدنه اجتماعی خود را بیش از گذشته ناامید و سرخورده کرده است. در این شرایط کارشناسان و حتی بسیاری از سیاستمداران حامی دولت معتقدند فصل وعده دادن گذشته و هرگونه وعده دادن به مردم نتیجه معکوسی برای دولت خواهد داشت. حالا ماجرای دادن وعده رفع تحریم‌های تسلیحاتی هم از این جنس است و بیان آن قطعا با واکنش مردمی مواجه شده و می‌شود، چه آنکه مردم خواهند پرسید دولت روحانی به کدام‌یک از وعده‌های داخلی و خارجی خود عمل کرده که حالا می‌خواهد به این وعده عمل کند. از این‌رو باید گفت امروز مردم به‌جای وعده فقط‌وفقط کار و عمل می‌خواهند و ادامه راه با همان دست‌فرمان قبلی قطعا نتیجه عکس برای دولت به‌دنبال خواهد داشت.